ඊට පස්සෙ හිත කය දෙක සැපසහගත කෙනාගේ හිත සමාධි වෙනවා ඉබේම. ඒ සමාධිය මේ කාම සංඥාවම ඉක්මවා සිටින සමාධියක්. ඒ සමාධියට ප්රාර්ථනා ඕනේ නැහැ. මෙච්චරකල් අපි බැලූව නම්, රූපය අනාත්මයි. ඒ අරභයා ආත්ම සංඥාවක් පහළ වෙන්නේ කියල අපි උත්සාහයෙන් නෙ හිතුවෙ. හිතපු දේ හිතන්න ඕනෙ නැහැ. පෙනෙන මට්ටමට එනවා. අකෝප්යයි ඒ චේතෝ විමුක්තිය. එතකොට පුද්ගල භාවයෙන් මිදෙනවා. මිදීම අකෝප්යයි කියන්නෙ, හම් මස් ටික පුද්ගලයෙක් කියල කොච්චර කිව්වත් එයාට පුද්ගලයෙක් නෙමෙයිමයි. ඒ ඥාණදර්ශනය වෙනස් වෙන්නෙම නැහැ. ස්පර්ශ ආයතන හය සැපයි කියල කිව්වොත් එයා දන්නවා ස්පර්ශ ආයතන හය නිසා ම තමයි යම්තාක් ලෝකෙ ජරාමරණ විද්යමාන වුනා නම්, විද්යමාන වුනේ, ලෝකයා අ`ඩන්නේ විලාප දෙන්නේ ශෝක කරන්නෙ, පපුවෙ අත් ගගහ අ`ඩන්නෙ මේ ස්පර්ශ ආයතන හය නිසාමයි කියල දකිනවා. ස්පර්ශ ආයතන හය කියන්නේ දුකක්.
දුකම උපදිනවා, දුකම පවතිනවා, දුකම නිරුද්ධ වෙනවා. කියලා පේනවා මිසක ඇහැ උපදිනවා, ඇහැ පවතිනවා. ඇහැ නිරුද්ධ වෙනවා. රූපය උපදිනවා, රූපය පවතිනවා. රූපය නිරුද්ධ වෙනවා කියල පේන්නෙ නැහැ. එච්චරට ඇත්ත පේනවා ඒ සමාධියට. එදාට මේ ස්පර්ශ ආයතන හයේ කලකිරෙනවා. කියන එක අමුතුවෙන් ප්රාර්ථනා කරන්නට ඕන නෑ වෙනවා. ස්පර්ශ ආයතන හයේ කුමන ස්පර්ශ ආයතනයක් හටගත්තත් ඒකෙ නොඇලිච්ච මනසක්මයි තියෙන්නෙ. ඒ කයත් පස්සට කරගෙන, හිතත් පස්සට කරගෙනමයි ඉන්නෙ. විෂඝෝර සර්පයෙක් ළ`ගට ගියොත් කයත් පස්සට කරගෙන හිතත් පස්සට කරගෙන නෙමෙයි ද ඌව අල්ලන්න හෝ යන්නෙ. ඒ සර්පයා අතින් අල්ලයි. මේ පින්වතුන් මේ ඇහැ රූපේ අල්ලන්නෙ නැතිවෙයි. ඇයි? මේ පින්වතුන් දන්නවා. සර්පයා කෑවොත් මැරෙයි, මරණය හා සමාන දුකට පත්වෙයි. ඒ හේතුවෙන් කල්ප ගණන් පැහෙන අවීචියට යන්නෙ නැහැ.
නමුත් මේ ඇහැ සර්පයාට වඩා විෂයි කියලා මේ පින්වතුන්ට තේරුනොත්, අද නොදන්න නිසානේ. ඒ විදිහට ම තේරුනොත්, මේ පින්වතුන්ට ඇස් පනා පිට ම විෂඝෝර සර්පයා, පොළ`ගා, මෙච්චර විෂයි කියල තේරෙන හින්ද නේද යන්නෙ නැත්තෙ. එච්චරට තේරි, තේරි යනවද මේ පින්වතුන් පොඩි ළමයෙක් යන්නෙ නොතේරෙන කම හින්දනෙ. තේරෙන මට්ටමට ආවොතින් යනවද? වැඩිහිටි කෙනෙකුට පොළෙ`ගක්, නයෙක්, යම්සේද, එයිටත් වඩා උග්ර විෂයි කියලා තේරුනොත් මේ රූපය, මේ පින්වතුන් නැඹුරු වෙයිද මේ රූපෙට? වෙන්නෙ නැහැ. මේ ඇහැට? මේ චක්ඛු විඤ්ඤාණයට? තාම බාල කාලෙ හින්දා ළදරු කාලෙ හින්දා සර්පයා ගාවට යනවා. සර්පයා මගෙ කියලා ඌව කරේ දාගන්නවා. නමුත් අර හිතේ සමාධියට ප්රාර්ථනා ඕනෙ නැහැ. මේ ස්පර්ශ ආයතන හය කියන්නේ විෂඝෝර සර්පයෙක් කියන එක පෙන්නනවා. පෙනෙනවා. එතකොට මේ ස්පර්ශ ආයතන හයේ කලකිරෙනවා කියන එක ඇතිකරගන්න ප්රාර්ථනා ඕනෙ නැහැ. ස්පර්ශ ආයතන හයේ නොඇලෙනවා කියන එකට. ප්රාර්ථනා ඕනෙ නැහැ. එතකොට මිදෙනවා. ඇහැට පෙනෙනකොට පෙනෙන දේ දැනගන්න සිත් උපදිනවා. නිරායාසයෙන් ම ස්පර්ශ ආයතන හයට නැඹුරු නොවීමයි හටගන්නෙ. උපදින ස්පර්ශ ආයතන හයට නැඹුරු නොවුනු මනෝවිඤ්ඤාණ මට්ටමක් අන්තිමට හදාගෙන තියෙන්නෙ. එතකොට කියනවා, ඇහැ උපාදාන නොකොට, රූපය උපාදාන නොකොට, චක්ඛු විඤ්ඤාණය උපාදාන නොකොට මිදිලා. කිසිවක් උපාදාන වශයෙන් නොගෙන මිදුනු හිතක් තියෙන්නෙ එයාට. ‘විප්ප මුත්තස්ස සබ්බධි’ සියළු තැනින් ම මිදිලා ඒ මනස.
ඔන්න ඔය තැන දක්වා එන්ඩයි මේ ටික කළේ. එන්නෙ ඔය ක්රමයට ඒ ඇත්ත දකින කොට, ස්පර්ශ ආයතන හයේ නොඇලිලා මිදෙනවා. මිදුනහම, ආශ්රවයන්ගෙන් හිත මිදුනා, කෙලෙසුන්ගෙන් හිත මිදුනා, කියන ඥාණ දර්ශනය පහළ වෙනවා. ඒක අකෝප්යයයි. අකෝප්යයයි කියන්නේ ඇයි? පොළ`ගගෙ විෂ නැහැ කියල ඒක කරේ දාගන්නවා කියන එකක් වැඩිහිටි කෙනෙකුට වෙනව ද? නෑ. ඌ විෂමයි කියන එක කොයි විදියකට හිටියත්, හතර ඉරියව්වේ කොයි විදියකට හිටියත් විෂමයි කියන එක එළඹ සිටිනවා. ඒ වගේ ස්පර්ශ ආයතන හය කියන්නේ විෂකුරු සර්පයෙක් වගේ කියන නුවණ එළඹ සිටිනවා. ඒ හින්දා ඒක මම, මගේ කියල, ගන්නවා කියල එකක් යෙදෙන්නෙ නැහැ. ඒ තණ්හාවෙන් මිදිලා කියන කාරණාව, ඒ විමුක්තිය අකෝප්යයි කියන්නේ ඒ නිසා.
ස්පර්ශ ආයතන හයෙන් මිදුනු මනසක් පවතිනවා, ස්පර්ශ ආයතන හය උපාදාන නොකොට. අන්න ඒ වගේ මනසක් හදාගත්තහම එතෙන්ට ‘දිට්ඨෙ දිට්ඨ මත්තං සුතේ සුත මත්තං - මුතේ මුත මත්තං විඤ්ඤාතෙ විඤ්ඤාත මත්තං’ කියනව. දැකපු දේ දැකීමෙන් පස්සෙ නිරුද්ධ වෙනවා. නිරුද්ධ වෙන බවත් එළඹ සිටිනවා. මේ පැත්ත බලල අනිත් පැත්ත බලන කොට ඉස්සෙල්ල දැකපු එක තියෙනවා කියන හැ`ගීම නැහැ. නිරුද්ධයි. දැන් අපිට වෙන්නේ වටපිටාවත් බලලා එකක් බලනකොට, අනික් ඔක්කොම තියෙනවනේ. එතකොට ඒ ඔක්කොම මැද්දෙ ඉන්නෙ. විමුක්ති මනසක් තියෙන කෙනාට එක පැත්තක් බලලා, අනික් පැත්ත බලන කොට අර දැකපු දේ නිරුද්ධයි.
ඔය විදිහට ගත්තහම හටගන්න ස්කන්ධ ටික හැරෙන්න අනික් හැම පැත්තකම ශුන්යතාවය කියන තැන එළඹ සිටිනවා. ඒ හටගත්ත ස්කන්ධය ද හේතු නිරුද්ධ වෙනකොට නිරුද්ධ වෙනවා. ‘යං කිංචි සමුදය ධම්මං - සබ්බංතං නිරෝධ ධම්මං’ කියන තැන එළඹ සිටිනවා ස්පර්ශ ආයතන හයම. මෙන්න මේකට කියනව සෝපදිශේෂ නිබ්බාන. ඒ ටික උපකාරයි. අනුපදිශේෂ පරිනිවානය සඳහා.
ඉතින් මෙන්න මෙහෙමයි නිවන් දකිනවා කියන එක වෙන්නෙ. ඒ සඳහායි අපි භාවනා කරන්නෙ. කියන දැනුම තියාගන්න. තියාගෙන ආශ්රවයන්ගෙන් මිදෙන. කෙලෙසුන්ගෙන් මිදෙන විදිහට නුවණින් මෙනෙහි කරන්න.
ඒක ගන්ඩ මේ කායගතා සතියේ ඉඳලා, ඉස්සෙල්ල රූපෙන් පටන් ගන්න. සීලයක පිහිටලා. සමථ කමටහනක් හුරු කරන්න. මේ සති නිමිත්තෙම හිත තබාගෙන. සමථ කමටහනක් හුරුකරමින්, සමථ කමටහනක හිත තබාගෙන හිත වඩමින්, නිතරම ආධ්යාත්මික බාහිර සවිඤ්ඤාණක රූප ගැන, ඇහැට පෙනෙන මට්ටම ඉක්මවා ගිය නුවණකින් මෙනෙහි කිරීම හුරු කරන්න. ඉඳගෙන, හිටගෙන, නිදාගෙන, ඇවිදින, රෙදිපිළි ටික හෝදන, වළං පි`ගන් ටික හෝදන, හැම මොහොතක ම. භාවනාවට වෙලාවක් නැහැ. මේ වගේ පන්තිවලට ඒමෙන් වෙන්නෙ ගෙදර දොරේදි වුනත් කරන්න යමක් අළුතෙන් ඉගෙන ගන්නවා. අපි පුරුදු පුහුණුවක් වෙනවා.
අද මේ මොහොතෙ දි මේ ස්ථානයට ඇවිල්ල මේ කරන ටික, ඉගෙන ගත්ත ටික, එතනින් නතර කරන්න නෙමෙයි. මේ ඉගෙන ගත්ත ටිකක්, මෙහෙමයි භාවනා කරන්නෙ කියල දැන් ගෙදර ගිහිල්ල ඒක කටයුතුයි. මෙතන දී කරල අපි හුරුවක් ගන්නෙ. එතන දැන් භාවනා පන්ති ඉවරයි කියලා ආයෙත් දැන් ගෙදර ගිහිල්ල පුහුණු නොවී ඉන්න නෙමෙයි. මෙතනදී දැන් අපි හුරුවුනා. මේ විදිහට එහෙනම් ටික ටික හරි ප්රායෝගික විය යුතුයි ගෙදරදී කියන එක දැන ගන්නයි, මෙතනින් අවසන් කරන්න නෙමෙයි කියන කාරණාව මතක තියාගන්න. ඊට පස්සෙ එක කාරණාවක් පින්වතුනි, මේක මම හැමදාම මතක් කරන එකක්. මේ සෙල්ලමක් කරනව නම් නෙමෙයි. ටිකක් හිතන්න. ‘තත්ර තත්රාභි නන්දිනි’ ඒ ඒ තැන ඇලෙනවා මේ හිතේ ස්වභාවය.
අද අපි මෙතන උපන්නහම බලන්න මේ පින්වතුන්ගේ හිත මොනතරම් අමාරුද කියල බාහිරෙන් ඇදල ගන්න. දුව කෙරෙහි, පුතා කෙරෙහි, අම්ම කෙරෙහි, තාත්තා කෙරෙහි ගෙවල් දොරවල් කෙරෙහි මොන තරම් බැ`දිල ද කියලා මේ හිතෙන්. ඒ වස්තු හින්දා නෙමෙයි. මේ හිතේ තියෙන ගතියෙ ස්වභාවය. ඊගාවට තියෙන දේ තමයි ආයෙත් ප්රතිසන්ධි වශයෙන් ගියොත් මේවා ඔක්කොම අතහැරලා, එතනත් ඒ විදිහට ම ඒ අම්ම අම්මම වෙනවා. තාත්තා තාත්තම වෙනවා. දරුවො දරුවො ම වෙනවා. මුළු ජීවිතේ ම තමන් ඇලිච්ච දේ වෙනුවෙන් කැප කරන්න හරි පුළුවන් වෙනවා. මේ හිතේ තියෙන කෙලේසෙ ගතිය.
මෙන්න මේකමයි භයානක. ඉතින් හැම තැනම දුක් දෙන්නෙ, ඒ කියන්නෙ අම්ම මැරුණහම, තාත්ත මැරුණහම, දුව මැරුණහම, පුතා මැරුණහම, ඒ වස්තුව නැති වුනාම, ස්වල්ප වෙහෙසක් දුකක් නෙමෙයි එන්නෙ. ඉතින් අන්තිමට ගත්තහම දැන් දරුවා ඉන්නව. දරුව හින්ද දාල යන්න බැරිනම් තව ඒක සාධාරණයි. නමුත් දරුව කියන කමත් පෙන්නල, දරුවට හොඳයි කියන කමත් පෙන්නල මේ හිතේ ඇතිවන කෙලේසෙමයි. මේ ඔක්කොම ටික කරලා තියෙන්නෙ. මේ ගතියමයි පින්වතුනි, ඊගාව ජීවිතේටත් ඇතිවෙන්නේ, ඊගාව ජීවිතේටත් ඇති වෙන්නෙ.
මේ සිතක ඇති බන්දවන කාන්දම් ගතිය. අඩුවෙන්න අද අද පුරුදු පුහුණු නොකළොත් මේ ගතිය අඩුවෙනව කියන එකක් නැහැ. එන්ඩ එන්ඩ දලූ දානවා. රූපය එන්න එන්න දිරනවා. තණ්හාව එන්න එන්න තරුණ වෙනවා. වෙනස ඔච්චරයි. ඒ හින්දා නුවණින් කටයුතු කරන්න. මේ හිත මගේ දේවල්, මගේ අය, මමම කටයුතුයි කියලා පෙන්නුවට මේ හිතේ තියෙන ගතියෙම ස්වභාවය කියල දකින්න. දැකලා අප්රමාදීව සිතේ තියෙන මේ කෙලේසය අයින් කරගන්න කටයුතු කරන්න. වෙන මුකුත් කරන්න දෙයක් නැහැ හිතේ තියෙන එක එක දේවල් වලට තදින් ඇලෙනකම අඩුවෙන්නයි ඕනේ. ඒක අඩු කරගන්න බැහැ. ඇත්ත ඇති සැටියෙ දැකීම නිසා වෙන්ඩ ඕනෙ එකක්. ඒකයි කෙලෙසුන්ගෙන් මිදීම කියන එක මේ සීල සමාධි ප්රඥා කියන ධර්මතාවය නිසා කෙලෙසුන්ගෙන් මිදෙන්ඩ ඕනේ. ඒ ආශ්රවයන්ගෙන් මිදෙන්න, කෙලෙසුන්ගෙන් මිදෙන්න. මේ තදින් එක එක දේවල් අල්ලන ගතියෙන් මිදෙන්ඩ හිත මුදවගන්න තියෙන ක්රමයක් මේ සීල සමාධි ප්රඥා. අද මේ පින්වතුන්ට මොන විදිහකටවත් මිදෙන්ඩ බැරි දරු සෙනෙහස, ආදරය, ආලය, ඕනෑකම, සෙනෙහස ගෙවල් දොරවල්වලට ඇති කැමැත්ත, බැ`දීම කියන ටිකක් තියෙනවනෙ. මේක මේ පින්වතුන්ට හිතන්නවත් බැහැ. දරුවො නෙමෙයි කියල හිතන්නවත් බැහැ. කියන තැනකින් බැ`දිලා. ඔය හිතේ තියෙන ගති. ඔය ගතියයි මිදෙන්නෙ. ඔය ගතිය අතහැරවා ගන්න පුද්ගල භාවයෙන් කරන්න බැහැ. ඒ හින්ද ඒ ගතිය කපන්න, ඒ ගතියෙන් මිදෙන්න, මේ සීල සමාධි ප්රඥා තියෙන්නෙ කියල දකින්න. වෙන ක්රමයක් නැහැ. ඒ නිසා අප්රමාදීව සීල සමාධි ප්රඥා කියන ටික ඇසුරු කරන්න. ඇසුරු කරනකොට මේ හිතේ තියෙන මේ ගතිය ටික ටික ටික ටික අඩුවෙලා මේ කෙලේසයෙන් මිදෙයි. එහෙම වුනොත් පිරිනිවෙනවා කියන එක ධර්මතාවයක්. ඒ නිසා හැම දෙනාම නිවන් දකිනවා කියන්නේ මෙන්න මේ කෙලේසයෙන් තණ්හාවෙන් මිදෙන්න. තණ්හා නිරෝධය නිවනයි කියල බුදු රජාණන්වහන්සේ පෙන්නන්නේ ඒ නිසයි.
තණ්හක්ඛයෝ නිරෝධො නිබ්බාණං කියල පෙන්වන්නේ ඒ නිසයි. රාගක්ඛයෝ, දොෂක්ඛයො, මොහක්ඛයෝ නිබ්බාණං කියල පෙන්වන්නේ ඒ නිසයි. මේ ගතිය තමයි මේවා උපාදානය කරන්නේ. ඒ නිසයි නැවතත් යන්නෙ. ඒ ගතිය මේ එක එක දේවල්වලට තදින් බැ`දිලා. ජීවිතය පසාරු කරගෙන යන්න. හරියට මහ විශාල ගහක් හාත්පස වෙලාගෙන ඉන්න වැලක් වගේ. තෘෂ්ණාව නමැති ලතාව මුළු ආත්ම භාවයම වෙලාගෙන තියෙන්නෙ. ඒක හමද, මස් ද, නහර ද, ඇට ද, ඇට මිදුලූ ද, විනිවිද පසාකරගෙන ගිහිල්ල තියෙන්නෙ. එතකොට ජීවිතයෙන් හිතල නම් අයින් කරනව කියන එකක් සිතිමේ පරාසය තුල ඉඳගෙන අයින් කරනව කියන එකක් හිතන්ඩ වත් බෑ. අයින් කරන දේකිනුත් වෙලිලා සිටින නිසා., එයාවත් වෙලාගෙන ඉන්නෙ. එකම උපායයි තියෙන්නෙ. මේ සීල සමාධි ප්රඥා කියන සීලයක පිහිටලා. සමථ කමටහනකින් සිත වඩමින් නුවණින් මෙනෙහි කරන්න.
තමන්ගේ පිහිට තමන්මයි. ධර්මයෙන් ම පිහිටයි. තමන්ගෙම පිහිටයි. තමන්ගෙම කියල පෙන්නන්නෙ ඒකයි. වෙන පිහිටක් නැහැ කියල. ඔය ටික කරනකොට මේ කෙලේසයෙන් මිදෙනවා. ඔය ගතියෙන් මිදෙනවා. සසර හැමදාම අපිව මෙතැනට ගෙනාවෙ ඔය ගතිය. ඔන්න ඔය ගතිය අත හැරෙන්න තමයි, මේ හිතේ තියෙන්නෙ ඔය බෙහෙත. වෙන එකම ක්රමයක්වත් නැහැ. යම්තාක් දරු සෙනෙහසින් බැ`දිලා දුක් වි`දීනම්, පීඩා වි`දීනම්, කුමන දෙයක් අරභයා හරි ඒ හිතේ තියෙන තද කහට වගේ තද ඇල්ම, තද ගෙතීම, තද බැ`දීම කියන එක අත හැරෙනවා. අතහැරුනාම අතහැරුනා කියන නුවණක් එනවා. එතකොට දැනෙන පහසුව කොච්චර නම් වෙයිද? එදාට ඒක දුකක් වෙන්නෙ නැහැ. එයා දන්නවා අද අපි සැපයි කියල හිතාගෙන ඉන්න තැන තිබුන රළුකම කොච්චර ද කියල තේරෙයි එයාට. මෙන්න මේ වගේ තැනකට යන්නයි මේ ටික තියෙන්නෙ. සසරෙදි හැමදාම අපිට ඒ ස්වභාවය තේරුම් කරගෙන ඒ කෙලේසය ගෙවාගන්න බැරිවෙච්ච නිසයි ආවේ.
අද දවසෙදිත් මේ බුද්ධෝත්පාද කාලෙ මනුස්ස ජීවිතය ලැබිල තියෙනවා. මේ තණ්හාවෙන් හිත මුදවගන්න හැම වටපිටාවක් ම ලැබිල තියෙනවා. හැම දෙනාම අප්රමාදීව උත්සාහවත් වෙන්න. මේ අර්ථය පැත්තකින් තබාගෙන තමන් කරන භාවනාවක් කරන්න. කරන කමටහන්වල දෝෂයක් නැහැ. නමුත් මම කියන්නේ කමටහනක් වඩද්දී කුමක් සඳහා ද කියන ටික පැහැදිලි කර නොගැනීමයි තියෙන දෝෂය කියන එකයි හැමදාම මතක් කරන්නෙ. ඒ නිසා අපි භාවනා කරනව කියල කියන්නෙ මෙන්න මේ වගේ අර්ථයක් සම්පාදනය කරගන්නයි යන්නෙ කියන කාරණාව තේරුම් කරගෙන භාවනා කරන්න.
දැන් මම ඔය කියල දුන්න ටිකත් මෙනෙහි කරන්න. තම තමන් ඉගෙන ගත්ත කමටහනක් උදව් කරගන්න. ඒවායේ දෝෂ නැහැ. හැබැයි මේ දහම් පරියායේ කියල දුන්න න්යාය අමතක කරන්ඩ හොඳ නැහැ. භාවනාව මේ සඳහායි කියන කාරණාව මතක තියාගන්න.
හැමදෙනාට ම තෙරුවන් සරණයි!
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤