නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
සැබෑ බුද්ධ දේශනාව ගවේෂණය කරමින් තමන් අත්පත් කරගත් ඥානය, දම්සක්පැවතුම් සූත්‍රය පාදක කරගෙන විවරණය කරලීමට මේ හිමියෝ යත්න දරති.
සතර සතිපට්ඨානයේ සිහිය පිහිටුවන කොට මොකද වෙන්නෙ අපට? සති සම්බොජ්ඣංගය වැඩෙනව. සිහිය දිගින් දිගට දිගින් දිගට එහෙම පවත්වගෙන යන කොට මොකද වෙන්නෙ? ලෝකයේ යථා ස්වරූපය දකින්ට පටන් ගන්නව.
ඇති වීම - නැති වීම දකිනව. මොකෙන්ද දකින්නෙ? නුවණින්; නුවණැසින්. ධම්මවිචය: ඇති වීම-නැති වීම, ඊළඟට ඒක දිගින් දිගට තව වඩාගෙන යන කොට සති සම්බොජ්ඣංගය, ධම්මවිචය සම්බොජ්ඣංගය වැඩෙන්ට පටන් ගන්නවා. ඒක වැඩීගෙන වැඩීගෙන යනකොට මොකද වෙන්නෙ? වීරිය සම්බෝජ්ඣංගය වැඩෙනව. එහෙම යනකොට, තවත් වඩාගෙන යනකොට සති සම්බොජ්ඣංගය.
මෙතන සතර සතිපට්ඨානයේම සිහිය පිහිටුවාගෙන යන කොට ඊළඟට මහා පී‍්‍රතියක් දැනෙනව; සිතට සැහැල්ලුවක් දැනෙනව; කෙලෙස් ප්‍රහාණය වෙන්ට පටන් ගන්නව. සමථ භාවනාවෙන් වෙන්නෙ අර පඤ්ච නීවරණ යටපත් වීම පමණයි. විදර්ශනාවෙන් ලෝකයේ සත්‍යය දකින කොට මොකද වෙන්නෙ? කෙලෙස් නැති වෙන්ට පටන් ගන්නව. ඊට පස්සෙ පී‍්‍රතියක් සැහැල්ලුවක්, අධික පී‍්‍රතියක් දැනෙන්න පටන් ගන්නව. ‘පී‍්‍රතිය’ ළඟට පස්සද්ධි කියල කිව්වෙ කයත් සැහැල්ලුයි, සිතත් සැහැල්ලු වෙන්ට පටන් ගන්නව. සහන්සියක් දැනෙන්නෙ නෑ. දිගින්-දිගට, දිගින්-දිගට සතර සතිපට්ටානය වැඩෙනව.
ඊට පස්සෙ ‘සැහැල්ලුව’ ඒ කියන්නෙ ‘පද්සද්ධිය’, ඊළඟට සමාධිය. මෙන්න මේක තමයි සම්මා සමාධිය කියන්නෙ. මේකට කියනව විදර්ශනා සමාධිය කියල. ඒක විශේෂ සමාධියක්; අර කලින් දියුණු කරපු සමථය තුළින් වැඩුණු ධ්‍යාන සමාධිය නොවෙයි. ඒක විදර්ශනා. දැන් කෙලෙස් ප්‍රහාණය වෙලා. අතන අර සමථ භාවනාවලින් ආවෙ කෙලෙස් යටපත් වීම තුළ. දැන් සතිපට්ඨාන භාවනාව තුළ කෙලෙස් නැති වෙනව, විනාශ කරනව, ප්‍රහාණය කරනව. ඒ හරහා වැඩෙනව ආපහු සමාධිය, ධ්‍යාන වැඩෙන්ට පටන් ගන්නව. ඒක අර විදියට ආයෙත් චතුර්ථ ධ්‍යානය දක්වා වැඩෙනව. වැඩිල උපේක්ෂාවට එනව. ‘සංඛාර උපේක්ෂා’ කියල කිව්වෙත් ඒක.
දැන් බොජ්ඣංග සූත්‍රයේ සමාධිය ළඟට කියන්නෙ මොකක්ද? සමාධි සම්බොජ්ඣංග, ඊළඟට උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය. උපේක්ෂා: කිසිම දේකට ඇලෙන්නෙ ගැටෙන්නෙ නැති මධ්‍යස්ථ තැනට ඒකාග්‍රතාවට වැටෙනව. ඊළඟට මොකද වෙන්න? විමුක්තිය ඊට පස්සෙ පහළ වෙනව. විමුක්ති ඥාන දර්ශනය. දැන් මේ හතර වැනි සැරේටයි මේ මිදෙන්ට ඕන. මේ විමුක්තිය කියන තැන. ඊට ඉස්සර වෙලා සෝවාන්, සකෘදාගාමි, අනාගාමී කියන ඒ මාර්ග ඵල ලැබෙනව. හතර වන අවස්ථාවේදී සිත මිදෙනව. පරිපූර්ණ වශයෙන්ම.
දැන් ඔය සම්මා සමාධිය තුළ මුලින් සිත මිදෙනව; ලෝකෝත්තර සිත පහළ වෙනව. මුලින්ම පහළ වුණාම අපි කියන්නෙ සෝවාන් කියල. එතෙන්දි අර සත්ත්වයා ලෝකයට බැඳ තබන දස සංයෝජනවලින් තුනක් නැතිව යනව. මුලින්ම සිත මිදෙන කොට සක්කාය දිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බ පරාමාස කියන සංයෝජන තුන නැතිව යනව. ඊට පස්සෙ අන්න එයාට තමා අපි කියන්නෙ සෝවාන් කියල. නැවතත් අපි සතර සතිපට්ඨානයෙම සිහිය පිහිටුවනව.
ඊළඟට තියෙන්නෙ අර ඉස්සර වෙලා වාගෙ නෙවෙයි ඊට වඩා සියුම් කෙලෙස්. ගොරෝසු කෙලෙස් ඉස්සර වෙලා නැති වෙන්නෙ. ඊට වඩා සියුම් කෙලෙස් සමූහයක් ප්‍රහාණය වෙනව. ඊට පස්සෙ කාමරාග, පටිඝ කියන සංයෝජන දෙකෙන් සියයට පණහක් නති වුණාම සකෘදාගාමි කියන තත්ත්වෙට පත් වෙනව. ඒ කියන්නේ නිරෝධ සිත පහළ වෙනව.
ඊළඟට අපි ආයෙමත් මුල ඉඳල කරන්නෙ මොකක්ද? සතර සතිපට්ඨානය වඩාගෙන වඩාගෙන යනව. එතකොට කාමරාග, පටිඝ කියන සංයෝජන සම්පූර්ණයෙන්ම විනාශයි. ඒ කියන්නෙ එතකොට දස සංයෝජනවලින් සංයෝජන පහක්ම ඉවරයි. සම්පූර්ණයෙන්ම සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාස, කාමරාග, පටිඝ කියන ඒව. අන්න ඒ පුද්ගලයා ආයෙ කවදාවත් කාම ලෝකයට එන්නෙ නෑ. උත්පත්ති වශයෙන් දිව්‍යලෝක මනුෂ්‍ය ලෝකවල උපදින්නෙ නෑ ඔහු. අනාගාමී පුද්ගලයා, බ්‍රහ්මලෝකවල අනිවාර්යයෙන්ම ‘ශුද්ධාවාස’ කියල අපි කියන්නෙ, එතන ඉපදෙනව. එහෙදි නිවන් දකිනව.
සෝවාන් කෙනා භව හතයි වැඩිම වුණොත් උපදින්නෙ කාම ලෝකවල; ඒ තුළ නිවන් දකිනව. සකෘදාගාමී කෙනා එක පාරයි කාම ලෝකයේ උපදින්නෙ. මනුෂ්‍යයෙක් වශයෙන් හෝ දෙවි කෙනෙක් වශයෙන්. සෝවාන් වෙච්ච කෙනා ආයෙ කවදාවත් නිරයට යන්නෙ නෑ. එතකොට සකෘදාගාමි කෙනා එක පාරයි මනුෂ්‍ය ලෝකෙට එන්නෙ. සෝවාන් කෙනා හත් සැරයයි එන්නෙ. අනාගාමී කෙනා කවදාවත් ආයිත් මනුෂ්‍ය ලෝකෙට දිව්‍ය ලෝකෙට එන්නෙ නෑ. එයා අනිවාර්යයෙන්ම බ්‍රහ්ම ලෝකවල උපදින්නෙ ශුද්ධාවාස කියන. එහිදිම නිවන් දකිනව.
ඊළඟට තව සංයෝජන පහක් තියෙනව. රූපරාග, අරූපරාග, මාන, උද්ධච්ච, අවිජ්ජා කියලා ඉතා ප්‍රබල සියුම් සංයෝජන පහක්. ඉතින් අපි යළිත් අර විදියටම සතර සතිපට්ඨානය වඩනව. ආයෙමත් වඩාගෙන වඩාගෙන යන කොට ඔය කීව කෙලෙස් ඊළඟට ඉතිරිව තිබුණු අන්තිම කෙලෙස් ටිකත් විනාශ වෙලා හතර වැනි වරටත් නිවන දකිනව. අන්න ඒක තමයි සැබෑ විමුක්තිය. ඒක තමයි අරහත් කියල කියන්නෙ. එතකොට මෙන්න මේ කිව්ව ඉතුරු සංයෝජන පහත් ඉවරයි. සංයෝජන දහයම ඉවරයි. ඔහු ආයෙත් උත්පත්ති වශයෙන් කිසිම තැනක උපතක් ලබන්නෙ නෑ. එයාට තමා අපි නිවන් දැක්ක කියල කියන්නෙ. එයාට තමයි ‘රහතන් වහන්සේ’ කියල කියන්නෙ.
දැන් එතකොට අන්න ඒක තමා විමුක්තිය කියල කියන්නෙ. හතරවැනි වරටත් විමුක්තිය ලැබුවට පස්සෙ ඔහුට පහළ වෙනව විමුක්ති ඥාන දර්ශනය. අනික් තැන්වලදීත් පහළ වෙනව තමයි. සෝවාන් වුණාමත් ඥාන දර්ශනයක් පහළ වෙනව. ප්‍රත්‍යවේක්ෂා ඥානය කියල කියන්නෙත් ඒක. මේ මේ සංයෝජන ඉවරයි, තාම විමුක්තිය සම්පූර්ණ නෑ, තව කළ යුතුයි කියල නැවතත් භාවනා කරනව. දෙවැනි පාර සකෘදාගාමි වුණාමත් ඥාන පහළ වෙනව. ඒත් දන්නව නැති වුණේ මේ සංයෝජන, මෙන්න මේවයි වුණේ, තව මට කරන්ට තියෙනව කියල ආයෙත් භාවනා කරනව. අනාගාමියත් එහෙමයි. එහෙත් රහත් වුණාම තේරෙනව නිවන් සඳහා මට තවත් කළ යුතු දෙයක් නැත, බඹසර වැස නිම විය, මේක තමයි මගේ අවසාන ජීවිතය, අවසාන උත්පත්තිය කියල තමන්ට නුවණ පහළ වෙනව. චතුරාර්ය සත්‍යය කියන එක යළිත් අපට වැටහෙන්ට පටන් ගන්නව. මේක තමයි දුක. මෙන්න සමුදය, මෙන්න නිවන, මෙන්න මාර්ගය කියල අප චතුරාර්ය සත්‍යය තුන් ආකාරයට දකින්ට පටන්ගන්නව. සත්‍ය ඥාන, කෘත්‍ය ඥාන, කෘත ඥාන වශයෙන් ඥාන පහළ වෙනව. ඕක තමයි විමුක්ති ඥාන දර්ශනය. එතකොට අංග අටයි. ඒ අටට විමුක්ති සහ විමුක්ති ඥාන දර්ශන කියන දෙකත් එකතු වෙනව. දහයයි.
මෙන්න මේක තමයි බෞද්ධ පිළිවෙත. පොදුවේ සමස්තයක් වශයෙන් බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළේ මොකක්ද? මොකක්ද බුද්ධ ධර්මය කියන්නෙ? කවුද බෞද්ධයා? කියන දේ දළ වශයෙන් මතු කරල දෙන්ට තමයි වීරිය ගත්තෙ. මීට වඩා සරල කරන්ට පුළුවන්කමක් තියෙනවද කියල මම නම් දන්නෙ නෑ. පුළුවන් නම් බුදුන් වහන්සේ නොකර ඉන්නෙ නෑ. මට උන් වහන්සේ අබිබවා යන්ට බෑ. ඉතින් මේක තේරුම් ගන්ට හැමෝටම බෑ. යම් කිසි නුවණක් තියෙන්ට ඕන. මේ සම්මාදිට්ඨිය ඇති වෙච්ච වෙලේ ඉඳලම එතෙන්ට එනකං සිහි නුවණක් අවශ්‍යමයි නෙ. ඉතින් මේක නැති නිසා තමයි මේ ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නෙ. ඉතින් සමහර අය මේක මේ මිනිස්සුන්ට සාමාන්‍ය අයට තේරෙන්නෙ නැහැයි කියල සරල කරන්ට බොහෝම උත්සාහ කරන්ට ගිහිල්ල අන්තිමට ධර්මය විකෘති වෙලා විනාශ වෙලා යන තත්ත්වයට දැන් පත් වෙලා තියෙනව. අපට මේක ඕන ඕන විදියට එහාට මෙහට හරවන්ට කරන්න බෑ.
මොකද? බුදුන් වහන්සේ කියන්නෙ මහා ප්‍රඥාවන්තයා. උන් වහන්සේට කරන්ට බැරි දේ අපිට කරන්ට බෑ. මගෙන් ගොඩක් අය අහනව “අනේ ස්වාමීන් වහන්ස, මේක මීට වඩා සරල කරන්ට බැරිද? මේක මේ නූගත් අයට ගැමි ජනතාවට කියන්ට වඩා සරල ක්‍රමයක් නැද්ද?” කියල අහල තියෙනව. මම කොහොමද ඒක කරන්නෙ? මං වගේ අහිංසකයෙක් බුදුන් වහන්සේට බැරි වෙච්ච දේ! මම මේ පුංචි වැලි කැටයක් වගේ මනුෂ්‍යයෙක්. මේක එහෙම කරන්ට බෑ. පුළුවන් තරම් ඔච්චරයි. ඒ හින්ද මේක අමාරුයි කියල සමහරු පහසු දේවල් කරනව. “ඕක කරන්ට බෑ, අපි තැනේ හැටියට මෙහෙම කර ගෙන යමු”යි කියල...
මේකත් අර මං හැමදාම දෙන උදාහරණය වගේ. අර නස්රුදීන්ගෙ කතන්දරේ තමයි මට ආයෙත් මතක් වෙන්නෙ. අහල ඇතිනෙ නස්රුදීන් කියල මනුස්සයෙක් ඉඳල තියෙනව. ඒ කාලෙ ඒ මනුස්සය දවසක් මිදුලෙ දණ ගහගෙන මොනවද හොයනව; බිම අතගගා යමක් හොයනව. නැති වෙච්ච දෙයක්. මේ අසලින් යන අහල-පහල වැසියෙක් ඇවිල්ල අහනව “මොනවද නස්රුදීන් හොයන්නෙ?” කියල. ඊට පස්සෙ නස්රුදීන්.කියනව “මගෙ යතුර නැති වුණා නෙ. මම ඒ යතුර හොයනව” කියල. ඉතින් අසල්වැසියත් මෙයාගෙ උදව්වට ඇවිල්ල එයාත් දණ ගහගෙන දැන් අතගගා හොයනව. ඊට පස්ස ඒ අතරතුරේ තවත් අසල්වැසියෙක් ඔතනින් යනව.
දෙන්නෙක්ම බිම දණගහගෙන හොයනව දැක්ක. දැකල අහනව “නස්රුදීන් මොනවද මේ හොයන්නෙ?” කියල. “යතුර නැති වුණා නෙ. මම ඒක හොයනව.” ඊට පස්සෙ අර දෙවැනි පාර ආපු අසල්වැසිය අහනව “කොහෙද ඕක වැටුණෙ?” කියල. එතකොට නස්රුදීන් කියනව “ඒක වැටුණෙ ගේ ඇතුළෙ.” ඊට පස්සෙ අහනව “ඇයි ඉතින් මෙතන හොයන්නෙ?” එතකොට කියනව “නෑ මෙතන තමයි එළිය තියෙන්නෙ” කියල. ඔය කතන්දරේ අහල ඇති වෙනවෙන විදියට. ඔය මම අහපු විදිය. ඉතින් මේ නස්රුදීන්ගෙ ගේ ඇතුළෙයි යතුර වැටුණෙ. එතන අඳුරුයි; හොයන්ට අමාරුයි. ඒත් එළිය තියෙන්නෙ මෙතන හින්ද මිදුලෙ හොයනව.
ඉතින් ඔය වගේ තමයි අපේ මිනිස්සුත්. අද බෞද්ධයො කියන මේ රටේ බොහෝ දෙනා මේ කුණුගොඩ අවුස්සල බලන්ට ඕන. මේ දුක හේතුව, නිරෝධය නැති නම් නිවන, මාර්ගය ඔක්කොම තියෙන්නෙ, මේ චතුරාර්ය සත්‍යයම තියෙන්නෙ මේ බඹයක් තරම් ශරීරය තුළ. අපි දැන් මේකයි අවුස්ස-අවුස්සා බලන්ට ඕන; මේකෙන් මිදෙන්ට නම්, මේකෙන් ගොඩ එන්ට නම්. හැබැයි ඒක අමාරුයි. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය වඩන-එක අමාරුයි නෙ. මේක තේරෙන්නෙ නෑ හරි අමාරුයි. ඒ හින්ද යතුර වැටිච්ච තැන ඒක තියෙද්දී වෙන තැනක හොයනව වගේ තමා. ඉතින් මේක කළ යුතු විදිය අත් හැරල පහසු දේ කරනව ඉතින් ගස්-ගල් වැඳ-වැඳ ඉන්නව. ඔය ගස්-ගල් වන්දනාව ආවෙත් ඔය යම් යම් සංකල්ප, දේව සංකල්ප, ප්‍රතිමා වන්දනා, යම් යම් වස්තූන් වන්දනාව, ධාතු වන්දනා, කියන මේව ආවෙ මොකටද? අර වැඩේ අමාරු හින්ද පහසු දේ කරනව. ඉතින් කැමති අය කරපුදෙන්. මොකද? හැමෝටම සම්මා දිට්ඨිය නෑ නෙ. අපි කලබල වෙන්ට ඕන නෑ. අපි දුක් වෙලා අපට කරන්ට පුළුවන් දෙයක් නෑ.
පුළුවන් නම් අපි ඔක්කොම ගොඩ ගන්නව. ඉතින් බුදු හාමුදුරුවන්ටත් බැරි වෙච්ච එක අපිට කරන්ට බෑ නෙ. ඒත් මම මේක දේශනා කළේ මේක තේරුම් ගන්ට පුළුවන් ඉතා ම සීමිත පිරිසක්, අතළොස්සක් මේ රටේ ඉන්නව: තරුණයො, බුද්ධිමතුන්, උගතුන්. අවාසනාවකට ඒ අයට මේ දහම අහන්ට ලැබෙන්නෙ නෑ අද වෙනකොට. මොකද? මේ මගේ අත්දැකීම. මම දන්නව අප ධර්මය හොයාගෙන යද්දී අපිටත් මේ සැබෑ දහම පිරිසිදුව, පැහැදිලිව කියල දෙන්ට පුළුවන් කෙනෙක් හිටියෙ නෑ. අපි අධෛර්යවත් වුණේ නෑ. මොකක්ද අර පූරුවෙ වාසනාවකට පිනක් තිබුණ හින්ද අපි විවිධ විවිධ අයගෙන් කෑලි කෑලි, පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ අහුලගෙන ගිහිල්ල යන්තම් මෙන්න මේක තමයි බුද්ධ දේශනාව කියල අවසාන වශයෙන් අපිට සෑහීමකට පත් වෙන්න පුළුවන්කම ලැබුණ හින්ද මම නිර්භීතවම මේක කියනව.
මොකද මේ වගේ, මම හෙව්ව වගේම අද මේක අද හොයන පිරිසක් විශාල වශයෙන් මේ රටේ ඉන්නව. ඒත් ඔවුන් අද අතරමං වෙලා ඉන්නෙ. ඔවුන්ගේ ඒ ඉල්ලීම නිසා යම් යම් පුද්ගලයො ඉස්සරහට ඇවිල්ල. මෙන්න මේක තමයි දහම් මග කියල විවිධාකාර දේවල් උගන්වන, විවිධාකාර පන්ති පවත්වන, ටියුෂන් පන්ති, දේශන වැනි දේවල් කරගෙන යනව. ඉතින් ඒ හරහා ආයෙත් අතරමං වෙන්නෙ අර බුද්ධිමත්, පින තියෙන කණ්ඩායමමයි. ඒ අයට අනුකම්පාවෙනුයි මම
මේක කියන්නෙ. මොකද? මම මේ දේශනාව කළා කියල, මේ රටේ ඔක්කෝටම මේක ඇහුව කියල ඔය අහන හැමෝටමත් ‘සම්මා දිට්ඨිය’ පහළ වෙන්නෙ නෑ. ‘සම්මා දිට්ඨිය’ පහළ වෙන්ට අවශ්‍ය කරන සාධක තියෙන්න එපායැ? කොච්චර සද්ධර්මය ඇහුවත් අර කියන නුවණ තියෙන්ට ඕනෑ නෙ කල්පනා කරන්ට. අන්න ඒ නුවණ තියෙන සුළු පිරිස වෙනුවෙන් තමයි මම මේ දේශනාව කළේ. කාගෙ හරි හිත රිදුණ නම් මට ඒකට කරන්ට පුළුවන් කිසිම දෙයක් නැහැ. එහෙම චේතනාවක් අපේ නෑ. කාටවත් පහර ගහන්නවත්, රිදවන්නවත් හෙළාදකින්නවත්.
ඒත් අපි මේ සත්‍යය සොයාගෙන යන, දුකට පත් වෙච්ච, යම් තරමක පිනක්, නුවණක් එහෙම නැත් නම් භාවිත සිතක් ඇති, වාසනාවක් ඇති ඉතාම අතළොස්සක්, සීමිත පිරිසක් උදෙසායි මේ දේශනාව කළේ.
මෙයින් ප්‍රයෝජනයක් ගන්නව නම් මේක තමයි කරන්ට පුළුවන් ලොකුම ධර්මපූජාව. මේක තමයි බුද්ධපූජාව. හොඳට මතක තියාගන්ට. මෙන්න මේකයි බුද්ධපූජාව.
