දුටුගැමුණු රජු කල පිරිණිවන් පෑ මලියදේව හිමියන් ලංකාවේ අන්තිම රහත් තෙරනම නොවේ. සැබැවින්ම, අද වුව රහතුන් බිහි විය හැකිය. ඒ සදහා අවශ්‍ය වන්නේ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් දේශනා කොට වදාළ ඒ ශ්‍රී සද්ධර්මය සීල සමාධි ප්‍රඥා වශයෙන් දියුණු කොට සාක්ෂාත් කිරීමයි.

ඔබත් බුදුරදුන් පෙන්වා වදාළ උත්තම දහම් මාර්ගයේ ගමන් කරන්න


Powered by දහම් විල


ලිපි සඳහා පහත මාසය අනුව ලිපි පටුන බලන්න

ධර්මය දකින්නාට ලෝකය සිහිනයකි

කොළඹ 07,
ශ්‍රී සම්බෝධි විහාරාධිපති 
දරණාගම කුසලධම්ම හිමි

භාවනානු යෝගියා සමඟ කෙලෙස් සේනාව යුදවදී. ඒ සටනින් දිනීමට නම් සටන් විධි නම් වූ කල්පනා විධි හැගීම් මතවාද දුරුලිය යුතුය. දුක හෝ සතුටටද හේතුව මම නම් වූ උරුමකරුවා බව තේරුම් ගන්න. දුක් වර්ග දෙකක් ඇත. ඉන් එකක් දුක තව තවත් වැඩි කරගන්ට මග පෙන්වන දුකය. දෙවැන්න දුක නැත්තටම නැති කරන්නට දැනම විඳින දුකය. මේ දෙවැනි වර්ගයේ දුක් විඳින්ට අකැමැති නම් ඔබට කිසිදා දුක කෙලවර කර ගත නොහැකි වේ.
අප නිර්මාණය කර ගෙන ඇති ලෝකය අවිද්‍යා අඳුරින් වැසී ඇත. සම්මා දිට්ඨි නම් වූ සත්‍ය වූ දැක්මක් ඔබට ඇත්තේම නැත. ඔබ කිසි විට සැකයන්ට ගොදුරු නොවන්න. සැක දුටු වූ විටය මනස සාමකාමි වන්නේ, ඕනෑම අයෙකු තමා සිටින මේ මොහොතේ දීම ධර්මය අවබෝධ කිරීම අරඹන්න. ධර්මාවබෝධයට සුදුසුම තැන මේ මොහොතය. කිසිවක් සැසැඳීමට නොයන්න. වෙනස්කම් දුටුවත් ඒවා ගණන් නොගන්න. අනුන්ගේ හොඳ, නරක නොසොයන්න. ඔබ ඔබ ගැනම පමණක් බලා ගන්න. ඔබේ මනාපයන් හා අමනාපයන් දෙස සුපරීක්ෂාකාරි වන්න. කිසිම දෙයක් ගැන හිත හිතා සිටීමෙන් හෝ කණස්සලුවීමෙන් වළකින්න.ඕනෑම දෙයක් ස්වාභාවිකව ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩ හැර සිහියෙන් සිටින්න. එවිට සුපිරිසුදු දිය පොකුණක්සේ ඕනෑම පරිසරයක දී සිත ශාන්ත වේ. සියල්ල වෙනස් වෙමින් තිබෙන බව දකින්න. මනස ස්වාභාවික සමබරතාවට පත් වන්නේ එවිටයි. එවිට ඔබේ අධ්‍යාත්මික පිරිසුදු භාවය සමඟින් ප්‍රඥාව කෙමෙන් විකසිත වීමට පටන් ගනී. එවිට ඔබ බුදුපියාණන් වහන්සේ සමීපයෙහි සිටිනු දැනේ.
කල්පනා කිරීමට කියන්නේ පඹ ගාලක පැටලීමක්ය. හැම දෙයක්ම පවතින්නේ ඒවා තිබිය යුතු පිළිවෙළටයි. ගසක ගෙඩි අපට අතින් කඩා ගත හැකි උසකින් හට ගන්නේ නැත. ඇළ,දොළවල ජලය පහළට ම ගලා බසී. අපට දුක ඇති වන්නේ ඒවා අප රිසිසේ නොපැවතීම නිසාය. මනස අපට අයිති නැති තැනින් තැනට පනින රිලවකු වැන්න. දුක සැප, තෘප්තිය අතෘප්තිය,රස නීරස යනුවෙන් විවිධ සිතිවිලි සිසාරා සැරිසරන මනස සාමාන්‍ය ජීවිතයේදි මොහොතකට වත් නිසසල නොවේ. මනස නිසසල වන්නේ ධර්මතා ගැන අවබෝධයට පත් වීමයි.
අපට අවශ්‍ය වන්නේ දුක නැති කිරීමටයි. දුකට හේතු දැන ගන්නා තුරු ප්‍රඥාව පහළ නොවේ. හැඟීම් හා සිතිවිලි පවතින හැටියට ඔහේ තිබියේවා. ඒ සියල්ලෙහි යථා ස්වභාවය දැන ගැනීම ප්‍රඥාවයි. අපේ අර්බුද හා ගැටලු වල නිමාවද එයයි.
සිතීම හා ප්‍රඥාව එකිනෙකට වෙනස්ය. ප්‍රඥාවන්ත මනස නිශ්චලය. සිතිවිලි සහිත මනස චංචලය. සිතිවලි සහිත මනස සමඟ අප සංවාදයේ යෙදුනත් ඒවායේ කිසිම හරයක් නැත. මනස ගැන සුපරික්ෂාකාරි වන විට හැම දෙයක්ම දැන ගන්නා විඤ්ඤාණය නිරන්තරව සැලකිලිමත්ව සිටී. දැකපු හෝ ඇසුණූ දෙයක් සිතින් හදින් අල්ලා ගත් විට කෙලෙසුන් අවදිවේ. එසේවීමට ගිය වහාම අවදියෙන් සිට මනස සන්සුන් කර ගත යුතුය. මනස පුහුණු කළ යුත්තේ එසේය. එවිට ආවා ගියාට අරමුණු අල්ලා නොගෙන ශාන්ත බවට පත්වේ. සිහිය සහ දැකීම මනස හීලෑ කිරීමට අත්‍යවශ්‍යය. ගොපල්ලා සැලකිලිමත්ව මීහරකුන් ගොයම දෙසට යා නොදී රැක බලා ගන්නාක් මෙන්ය.
මනස නිදහස්වන තෙක්ම පුහුණු කළ යුතුය. ඉන්ද්‍රිව අරමුණු මනසේ පහළ වන විට ඒවා අල්ලා රඳවා නොගෙන,මග හැරීම ද නොකර එක එල්ලේ එදෙස බලා සිටින්න.අරමුණු සියල්ල අනිත්‍යය හා දුක බවද කිසිම පදනමකින් තොර නිසා අනාත්ම බවද මෙනෙහි කරන්න. පිළිකුලකින් හෝ ආශාවකින් තොරව ඒවායින් අයින් විය යුතුය. එවිට සන්සුන් වන මනසට ප්‍රඥාව,ඇත්තා ඒ වු පරිද්දෙන්ම දැන ගතහැකි නුවණ පහළ වේ.
‘ඉපදීම’ වයසට යාම, රෝග හා මරණය යනු ලෝ දහමයි. ‘යං කිංචි සමුදය ධම්මං සබ්බං තං නිරෝධ ධම්මං” හේතුවක් නිසා ඇති වූ යම් දෙයක් වේද එය නැතිවීම ස්වභාවයයි. එය එසේම වනු විනා කිසිවෙකුට අවනත නොවී එසේම සිදුවේ. අප කළ යුත්තේ එසේ වූ ලෝකය හැඳින ගෙන ලෝකයෙන් මිදීමයි. සකස් වන ඕනෑම ධර්මතාවක් (සංකාර) අනිත්‍යය. ආගම අදහමින් කොතෙකුත් පින් කළත් ජාති, ජරා, මරණ එසේම පවතී. කඩයක කෙළවරක් සිරවී ඇත්නම් කඩය ඇදගත නොහැකිය. සිර වී ඇති තැන නොපෙනේ. අප තුළ ඇති ගැටලුවද මෙසේමය. ගැටලුව සොයා ගතහොත් ඉන් මිදිය හැකිය. එය සිර වී ඇත්තේ අපේ හදවත තුළය. එයින් ගොඩ විය හැක්කේ සිත පුහුණූ කිරීමෙන්ය. එවිට ගැටලුව විනිවිද දැකීමට මනස සමත්වේ.
භාෂාවේදී ගුවරයෙකු අවශ්‍ය වන්නේ මග වරදවා ආශාවේ විසිතුරු මායාවන් රැවටීමට ඉඩ තිබෙන නිසාය. සැබෑ ගුරුවරයෙකු ඔබට පෙන්වා දෙන්නේ මමත්වයට හුරු කර සියල්ල අතහරින සැහැල්ලු මාවතය. ඔබ යායුත්තේ අනුරාධපුරයටයි.අතර මැද විසිතුරුවලට මුළා වුවහොත් යා නොහැකිය. ශීලය හා සන්සුන් කම අතහැර දැමුවොත් පුහුණුවෙන් පලක් නැත. අත හැරීම, ලද දෙයින් සතුටුවීම , දානය,ඇලීමෙන් තොරවීමත් ශීල,සමාධි ප්‍රඥා මාර්ගයට අවශ්‍ය වේ.
ත්‍රිවිධ රත්නය කෙරෙහි අචල ශ්‍රද්ධාව ඇතිවන්නේ ප්‍රඥාව වැඩීමත් සමඟයි. ප්‍රඥාව වැඩෙන්නේ ඇසූ ධර්මය නුවණීන් මෙනෙහි කිරීමෙන්ය. උත්සාහයට අනුවම ප්‍රඥාව නොවැඩේ. කොපමණ පොහොර හා ජලය යෙදුවත් ගසක් වැවෙන්නේ ගසට වුවමනා පරිදිය.අචල ශ්‍රද්ධාව වැඩෙන්නේ යෝනිසෝමනසිකාරයෙන්ය.
ජීවිතයෙන් පලා නොගොස් ඇලීම් ගැටීම් අවම කරගෙන ධර්මය දැකීමේ උත්සාහය අත නොහරින්න.අපේ ඉඳුරන්නට ගෝචර වන අරමුණුවල හැම තැනම ධර්මය තිබේ. ශීලය අවශ්‍ය වන්නේ පණ ඇති නැති හැම දෙයක් වෙනුවෙන්ම යුතුකම් ඉටු කිරීමක් වන නිසාය.

¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤

දුර්ලභ මොහොත

“මහණෙනි, අප්‍රමාදයෙන් යුක්ත වව්. ලෝකයෙහි බුද්ධෝත්පාදය දුර්ලභ ය. මිනිසත් බව ලැබීම දුර්ලභ ය. ක්‍ෂණ සම්පත්තිය දුර්ලභ ය. ප්‍රව්‍රජ්ජාව දුර්ලභ ය. සද්ධර්ම ශ්‍රවණය දුර්ලභ ය.” බුදු හිමියන් එසේ දේශනා කළ අවවාදයෙහි පිහිටා ධර්මයෙන් ලැබිය හැකි ප්‍රයෝජනය අප නොඅඩුව ලබාගත යුතු ය. එය මෙලොවටත්, පරලොවටත්, සැප පිණිස වන්නේ ය.
ලොවෙහි බොහෝ දෙනකු දුර්ලභව ලැබිය හැකි දේ වශයෙන් සිතා සිටින්නේ භෞතික සම්පත්, එනම් එදිනෙදා ජීවිතයට අවශ්‍ය කරන ඉඩකඩම්, ගේදොර, යානවාහන ආදි දේය. විඳිනවා යනුවෙන් සිදු කරන්නේ ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය පිනවීමයි. ඒවාට ගෝචර වන රූප, ශබ්ද, ගන්ධ,රස , ස්පර්ශ තුළින් නිරන්තරයෙන් සුඛ හෝ දුක්ඛ ලබනු ඇත. එසේ නම් මෙම පංචේන්ද්‍රියන්ට ගැටෙන අරමුණු සඳහා අවශ්‍ය වන්නේ අප වඩාත් පිනවීමට, සතුටට පත්කරවන දේ යැයි පෘථග්ජන පුද්ගලයාට වැටහී යනු ඇත.
එසේ වුව ද බුදුඇසින් බලන කල භෞතික සම්පත් වලට එහා ගිය දුර්ලභව ලැබිය හැකි කරුණු කිහිපයක් පිළිබඳව සඳහන් වේ. ඒවා අද සමාජයේ ඇතැම් පුදගලයන් එතරම් ගණන් නොගත්තද එහි ගැඹුරු බව බුදු ඇසින් ම දැක දේශනා කොට වදාළ සේක. දුර්ලභව ලැබෙන එබඳු වටිනාදේ ගැන නොතකන කාම භෝගි සත්වයා සසරින් නොමිදී තව තවත් දුක මතම ජීවත් වන්නේ මුළාව නිසාය.
ඒ අනුව, බුදු හිමියන් දේශනා කළ එම කරුණු පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම අද සමාජයට ඉතා ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත.
“භික්ඛවේ අප්පමාදෙන සම්පාදෙථ
දුල්ලභො බුද්ධුප්පාදො ලොකස්මිං
දුල්ලභො මනුස්සත්ත පටිලාභො
දුල්ලභා ඛණසම්පත්ති දුල්ලභා පබ්බජ්ජා
දුල්ලභං සද්ධම්ම සවණං”
“මහණෙනි, අප්‍රමාදයෙන් යුක්ත වව්.ලෝකයෙහි බුද්ධෝත්පාදය දුර්ලභය. මිනිසත් බව ලැබීම දුර්ලභය. ක්‍ෂණ සම්පත්තිය දුර්ලභය. ප්‍රව්‍රජ්ජාව දුර්ලභය. සද්ධර්ම ශ්‍රවණය දුර්ලභය.”
බුදුහිමියන්ගේ දේශනය අනුව, කරුණු 5 ක් දුර්ලභව ලැබිය යුතු බව පැහැදිලි වේ. පළමු වැනි කරුණ වන්නේ බුදුඋපතයි. බුදුඋපතක් යනු අතිශය දුලබ සිදුවීමකි.
“කිච්ඡො බුද්ධානං උප්පාදො” (ධම්ම පදය- බුද්ධ වග්ගය)
“කලෙකිනි බුදු කෙනෙකුන් උපදින්නේ” (ලෝ වැඩ සඟරාව - 19)
මේ ආදි වශයෙන් ධම්ම පදය හා ලෝවැඩ සඟරාව තුළ ඒ බව පැහැදිලි වේ. සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්‍ෂයක් මුළුල්ලේ දස පාරමිතා, දස උපපාරමිතා හා දස පරමත්ත පාරමිතා සම්පූර්ණ කරගත් මහබෝසත් උතුමෙක්ම බුද්ධත්වය ලබන්නේය. එම පරිත්‍යාගය සාමාන්‍ය කෙනකුට කළ නොහැකිය. සාගරය පරදා රුධිරයද මහ පොළොව පරදා මස් ද, අහසේ තරු පරදා ඇස් ද මහ මේරුව පරදා හිස් ද දන් දී එතැනින් නොනැවතී තමන් සතු අඹුදරුවන් හා සියලු භෞතික සම්පත් ද දන් දීම බුදු බව පතන උතුමන්ගේ ලක්‍ෂණයයි. මොන තරම් සසර එම පාරමිතා සම්පූර්ණ කළේ ද යන්න මහා ඓශ්චර්යමත් කරුණකි. එබැවින් බුදුවරයෙකුගේ චරිතය තුළ ඇති ගුණ කදම්භය දැන හදුනාගෙන ඒවා අපගේ ජීවිතවලට ද සම්බන්ධ කොට ගෙන ජීවිතය යහපත් කර ගැනීම වටින්නේය.
දෙවැනි දුර්ලභ කරුණ ලෙස බුදු හිමි පෙන්වා වදාළේ මිනිසත් බව ලැබීමයි. එය ද බොහෝ කාලයකින් සිදුවන්නකි.
“කිච්ඡො මනුස්ස පටිලාභෝ” (ධම්මපදය – බුද්ධ වග්ගය)
“දුකකිනි මිනිසත් බව ලැබ ගන්නේ” (ලෝවැඩ සඟරාව – 19)
බුදුරජාණන් වහන්සේ, මිනිසත් බව ලැබුම දුර්ලභ බව මැදුම් සඟියේ බාල පණ්ඩිත සූත්‍රය තුළින් සවිස්තරාත්මකව දේශනා කළ සේක. මිනිසත් බව දුර්ලභ වන්නේ සත්වයා කල්ප ගණන් අපායන්හි දුක් විඳින බැවිනි. ඒ බව මෙලෙස දේශනා කළ සේක.
“මහණෙනි , පුරුෂයෙක් එක් සිදුරක් ඇති විය දඬු කඩක් මහ මුහුදට දමන්නේය. සමුද්‍රගත වූ විය දඬුව නැගෙනහිරින් එන සුළඟින් බස්නාහිරට ගෙන යයි. බස්නාහිරින් එන සුළඟින් නැඟෙනහිරට ගෙන යයි. උතුරෙන් එන සුළඟින් දකුණට ගෙන යයි. දකුණින් එන සුළඟින් උතුරට ගෙන යයි. සමුද්‍රයෙහි වෙසෙන කණ කැස්බෑවෙක්ද වර්ෂ සියයකට වරක් මුහුදු දිය මතු පිටට පැමිණ අහසට හිස දිගු කරයි. මහණෙනි කිමෙක්ද? ඒ කණ කැස්බෑවාගේ හිස විය දඬු සිදුරට සමීප වී කැස්බෑවාට පෙනීම ඇති එක් ඇසෙන් අහස දැකිය හැකිවේද?”
මෙසේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ භික්ෂුන්ගෙන් විචාළ සේක. එකල්හි භික්ෂූහු, ස්වාමීනි භාග්‍යවතුන් වහන්ස දීර්ඝ කාලයක් ගත වන කල්හි එය සිදුවන්නට ද ඉඩ තිබේ යැයි සැල කළෝය.එකල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාරන සේක් “මහණෙනි, කණ කැස්බෑවාගේ හිස ඉක්මනින් විය සිදුරට ඇතුළු වන්නේය. පව්කම් කොට වරක් අපායට ගිය බාලයා හට මිනිස් ලොවට පැමිණීම එයට වඩා දුර්ලභ වන්නේය” මිනිසත් බවෙහි දුුර්ලභත්වය එයින්ම පැහැදිලි වේ.
“දුල්ලභං ච මනුස්සත්තං” යනුවෙන්ද එය පැහැදිලිවේ. මිනිසකු පමණකි බුදුවන්නේ. එසේම දෙවි වන්නේද පේ‍්‍රත, භූ®ත වන්නේද තමන් රැස්කළ කුසලාකුසල කර්ම අනුවය. එබැවින් මිනිස් භවය සියල්ල තීරණය කළ හැකි මධ්‍යස්ථානයයි. උසස් මනැසක් ඇත්තේ මිනිසාටය. එබැවින් හැකිතාක් දුරට පින් දහම් කළ යුතු වන්නේය. එතැනින් නොනැවතී ජාති ජරා දුක්වලින් එතෙරව ලැබිය හැකි උතුම් සුවය ලැබීමට ද අද අදම වෙහෙසිය යුතුය. ඒ බවට වටහා ගැනීමට හැකි ශක්තියක් මිනිසාට ඇති බැවින් “ අද අද එයි මරු පින්කර ගන්නේ” යි කී ආකාරයට මාරයාගෙන් ගැලවීමට උත්සාහ කළ යුතුය.
තෙවැනි දුර්ලභ කාරණය වන්නේ ක්ෂණ සම්පත්තිය ලැබීමයි. ක්ෂණ යනු පින් කිරීමට දුෂ්කර අවස්ථා අටෙන් අනන්‍ය වූ අවස්ථාවටය. පින්කිරීමට දුෂ්කර අවස්ථා අට මෙසේයි.
1. නරකයට වැටී සිටින කාලය
2. තිරිසන්ව සිටින කාලය
3. පේ‍්‍රතව සිටින කාලය
4. සිත නැති, කය පමණක් ඇති අසංඥභාවයට පැමිණ සිටින කාලය
5. බුදුවරයන්, බුද්ධශ්‍රාවකයන් නොවඩින ප්‍රත්‍යන්ත ප්‍රදේශවල ඉපිද සිටින කාලය
6. මිත්‍යා දෘෂ්ටිය ගෙන සිටින කාලය
7. හොඳ, නරක තේරුම් ගත නොහැකි මෝඩයකු වී සිටින කාලය
8. අබුද්ධෝත්පාද කාලය
මේ අවස්ථා අටම පින් කිරීමට අපහසු කාලයන්ය. ඒ අවස්ථා අට මග හැරුණ ඇසිල්ලක් බඳු කාලය ඉතා වටනේය. එබැවින් ලද අවස්ථාවෙන් පින් කර ගත යුතුය. ‘පුඤ්ඤං තෙ පුරිසො කයිරා...” යනාදී ගාථාවෙන් සඳහන් පරිදි, දැන් පින් කළා ඇතැයි නොසිතා නැවත නැවත පින් කරගත යුතුය.
සිව්වැනි දුර්ලභ කාරණය වන්නේ ප්‍රව්‍රජ්ජාව ලැබීමයි. බුදුසසුනෙහි පැවිද්ද ලැබිය හැක්කේ බුද්ධෝත්පාද කාලයක මිනිසත් බව ලැබීමෙන් පමණකි. පැවිදි වීමද හැම කෙනකුටම සිදු කළ නොහැකිය. පැවිද්දට සිත අවදි වන්නේ සසර පිළිබඳ අවබෝධයක් ඇති, එසේම සසරින් මිදීමට අවශ්‍ය බව හැඟෙන කෙනකුට පමණි. බොහෝ දෙනෙක් රාගයෙන් රත්ව ද්වේෂයෙන් දූෂිතව මෝහයෙන් මුළාව කල් ගෙවති. එවැනි සමාජයක කෙනකු පැවිදි වනවා යනු ඉතා වටිනා දුර්ලභ කරුණක් වන්නේය.
පස්වැනි දුර්ලභව ලැබිය හැකි කාරණය වන්නේ සද්ධර්ම ශ්‍රවණය කිරීමයි. “සද්ධම්මො පරම දුල්ලභො” යනුවෙන් දේශනා කළේ එබැවිනි. එයට හේතුව වන්නේ ධර්මයක් අසන්නට ලැබෙන්නේ බුද්ධෝත්පාද කාලයකම මිස අන් කාලයක නොවන බැවිනි. මිනිසකු වූ පමණින් ධර්මය අසන්නට නොලැබේ. අද වුවද ඇමර්සන් වැනි වනාන්තරවල ගෝත්‍රිකව වසන්නන්ට හෝ එවැනි සමාජයන්ට සමාන ආකාරයෙන් ජීවත් වන අයට ධර්මය අසන්නට භාග්‍යයක් නැති බව පෙනේ.
දහම් සොඬ කතා පුවත තුළින් පැහැදිලි වන්නේ ධර්මය අසන්නට නොලැබී, බෝසතුන් ජීවිතය හෝ දී ධර්මය අසනු වස් රාක්ෂයෙකුගේ කටට පනින්නට කටයුතු කළ ආකාරයයි. ධර්මය අසන්නට ලැබුණත් එය ශ්‍රද්ධාවෙන්, ගෞරවයෙන් හා අවබෝධයෙන් අසන්නේ සීමිත පිරිසකි. ධර්මයෙන් ප්‍රයෝජන ගන්නේ ඉතා සීමිත පිරිසකි. ධර්මයෙන් සිදු කරන තරම් යහපතක් මවට හෝ පියාටවත් කළ නොහැකිය. “ධම්මං විනා නÀථි පිතාච මාතා” යන්නෙන් ඒ බව පැහැදිලි වේ.
මේ ආදි වශයෙන් ඉහතින් සඳහන් කළ කරුණු පසම දුර්ලභව ලැබිය හැකි දේය. ඒ පිළිබඳ අප දැඩි අවධානයකින් පසුවිය යුතුය. එයට හේතුව දුල්ලභව ලැබිය හැකි මිනිසත් බවක් අප ලබා සිටීමයි. නැවත කවදා එය ලැබේදැයි යනු අවිශ්වාසය. ඒ නිසා ලද මිනිසත් බවෙන් උපරිම ඵල නෙළා ගත යුතුය.
අප්පකා තෙ මනුස්සෙසු – යෙ ජනා පාරගාමිනො
අථායං ඉතරා පජා – තීරමෙවානුධාවති
යෙච ඛො සම්ම දක්ඛාතෙ – ධම්මෙ ධම්මානුවත්තිනො
තෙ ජනා පාරමෙස්සන්ති – මච්චු ධෙය්‍යං සුදුත්තරං
(ධම්ම පදය - පණ්ඩිත වග්ගය)
“මිනිසුන් අතුරෙන් නිවන් පරතෙරට යන්නෝ ඉතා ස්වල්ප දෙනෙක් වෙති. ඉතිරි වූ අනෙක් සත්ව සමූහයා මෙගොඩම ඔබ මොබ දුවන්නෝය. යම් කෙනෙක් මනා කොට දේශනා කරන ලද ධර්මයට අනුව හැසිරෙත් ද ඔව්හු ඉතා අමාරුවෙන් තරණය කළ යුතු වූ සසර සයුරින් පරතෙරට පැමිණෙන්නෝය.”
ධම්ම පදයේ ඉහත සඳහන් පණ්ඩිත වග්ගයේ ගාථා යුගලය තුළින්ද සද්ධර්මයේ ඇති වටිනාකම අවබෝධවේ. එබැවින් අද අදම අප ධර්මයෙන් ලැබිය හැකි ප්‍රයෝජනය නොඅඩුව ලබාගත යුතුය. එය මෙලොවටත්, පරලොවටත්, සැප පිණිස වන්නේය. එතැනින් නොනැවතී සසර දුකින් නිදහස්ව ලැබිය හැකි උතුම් නිවන් සැපත සඳහා වෙහෙසිය යුතුයි.
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤

අප සමරන පසළොස්වක පෝය 12 හා බැදුනු සිද්ධි ගැන දැනගනිමු..

සිංහල ලිතට අනුව අපේ මාස 12 හදුන්වන්නේ
දුරුතු (ජනවාරී) , නවම් (පෙබරවාරි) , මැදින් (මාර්තු), බක් (අප්රේල්) , වෙසක් (මැයි) , පොසොන් (ජුනි), ඇසළ (ජුලී) , නිකිණි (අගෝස්තු) , බිනර(සැප්තැම්බර්) , වප් (ඔක්තෝම්බර් ) ඉල්(නොවැම්බර්) උදුවප් (දෙසැම්බර් ) යන නම් වලින්..
ඒ වගේම මේ මාසයකට පෝය දින 04 ක් තියෙනවා..
චන්ද්ර මාසයකපෝයනමින් අප හදුන්වන දින 4ක් ඇත.
මාසයේ 08 වන දිනය පුර අටවක පෝය
මාසයේ 15 වන දිනය පසළොස්වක පෝය හෙවත් දෙපෝය
මාසයේ 23 වන දිනය අව අටවක පෝය
මාසයේ 30 වන දිනය අමාවක පෝය

බොහෝ දෙනා මේ ගැන දැන සිටියත් තවත් බොහෝ අයට මේ නම් අමතක වෙලා තියෙන්නත් ඇති... 
මොකද අපි මාස වල නම් භාවිතා කරන්නේ ඉංග්රීසි විදිහටනේ...

බෞද්ධයන් විදියට අපි මේ හැම මාසයකම පසළොස්වකපෝය දිනය ඒ මාසයට අදාල සිංහල ලිතේ නමින් සමරනවා.ඒ පින්දහම් කටයුතු හා ආගමික කටයුතු ඉටුකරමින්.. 
පෝය කියලා කිව්වම නිවාඩුවක් කියලා වගේම පන්සල් ගිහින් පින්දහම් කලත් , එක් පුජනීය ස්ථාන වැද බලා ගත්තත්,එක් එක් පොහෝය දිනය අප බුදුන්වහන්සේ ගේ චරිතය හා බැදුනු සිද්ධි පිළිබඳ සොයා බලන්නේ,දන්නේ බොහෝමත්ම ටික දෙනයි...

අන්න ඒ නිසා අපි සමරන පෝය 12 හා බැදුනු සිද්ධි ගැන කෙටි විස්තරයක් තමා මේ
වෙසක් පුර පසළොස්වක පෝය -
ලෝකවාසී සියලු බෞද්ධයිනට අති ශ්රේෂ්ඨ දිනය වෙසක් පෝය දිනයයි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඉපදීම, බුදුවීම, පිරිනිවන්පෑම යන තෙමඟුල මෙම පෝය දිනයේදී සිදුවිය.

ඊට අමතරව වෙසක් පෝය දින සිදු වූ වැදගත් සිදුවීම් ලෙස,කිඹුල්වත් නුවර දී සුදොවුන් රජු ඇතුළු නෑදෑ පිරිස ඉදිරියේ යමාමහ පෙළහර පෑම,බුද්ධත්වයෙන් අටවන වර්ෂයේ දී තුන්වන වරට බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිව කැළණියට වැඩම කිරීම, සුමන සමන් දෙවියන් ගේ ආරාධනයෙන් සමනල කන්ද මුදුනේ ශ්රී පාදය පිහිට විම,විජය ඇතුළු සත් සියයක් පිරිස ලංකාවට ගොඩබැසීම,රුවන්වැලි මහා සෑයේ ඉදිකිරීම් කටයුතු නැකතට ආරම්භ කිරීම ආදිය වෙනවා... සිරිපා වන්දනාවේ යෙදෙන අවසාන පෝයත් වෙසක් පෝය දිනයයි. කැලණියට හා අනුරාධපුරයට වන්දනාවේ යාමත් මෙදිනට සිදු කරනවා.
පොසොන් පුර පසළොස්වක පෝය -
වෙසක් පෝ දිනය මෙන්ම, ශ්හරී ලාංකික අපට වැදගත්ම පෝය දිනයකි.

මිහිඳු හිමියන් ප්‍රමුඛ ධර්ම දූත කණ්ඩායම දඹදිව සිට මිහින්තලයට වැඩම කොට දෙවන පෑතිස් රජු ඇතුළු පිරිසට “චුල්ල හත්ථි පදෝපම” සූත් රයෙන් දහම් දෙසා ලක්දිව බුදු සසුන ස්ථාපිත කළේ පොසොන් පෝය දිනයේදීය.භණ්ඩුක කුමරු පවිදිවීම හා උපසම්පදාව ලැබීම ද මෙදින සිදු විය.පොසොන් පෝය දිනයේ වැඩිවශයෙන්ම අනුරාධපුරය හා මිහින්තලය වන්දනාමාන කරනු ලබයි.
ඇසළ පුර පසළොස්වක පෝය -
බෝසතාණන් වහන්සේ මවු කුස පිළිසිඳ ගැනීම,මහාභිනිෂ්ක්‍රමණය ප්‍රථම ධර්ම දේශනාව වූ
“ධම්ම චක්ක පවත්තන සූත් රය” පස්වග තවුසන් උදෙසා දේශනා කිරීම යන වැදගත් කරුණු සිදු වූයේ ඇසළ පෝය දිනයි. මීට අමතරව,රාහුල කුමරුගේ උපත සිදුවීම, තීර්ථකයන්ගේ මානය බිඳීම සඳහා ගණ්ධබ්බ රුක් මූලයෙ දී මහා පෙළහර පෑම,කීර්ති ශ්දරී රාජසිංහ රජු කල සියම් රටින් උපාලි තෙරුන් ඇතුළු පිරිස ගෙන්වා ලංකාවේ උපසම්පදාව යළි ඇති කිරීමත් ඇසළ පෝය දිනක දී සිදු වී ඇත.
අපේ විහාරස්ථානවල වැඩ වෙසෙන 
භික්ෂූන් වහන්සේලා පෙර වස් විසීම සිදු කරන්නේත් මෙදිනයි. 
එමෙන්ම අපට ඉතා වැදගත් සංස්කෘතික උත්සවයක් වැනි වූ මහනුවර දළදා පෙරහැරත්, කතරගම , රත්නපුර, ඇම්බැක්කේ, දෙවිනුවර , අලුත් නුවර පෙරහැරත් ඇසළ මාසය තුළ දී ආරම්භ කරනු ලබයි.

මාතෘ දිව්ය රාජයා ප්‍රමුඛ දෙවියන්ට දෙව්ලොවට වැඩමවා ගැඹුරු වු අභිධර්මය දේශණා කොට ඇත්තේද,බුදු පරිණිර්වාරනයෙන් පසු මහා කාශ්යප මහරහතුන් වහන්සේ ධර්ම සංගායනාවක් කළ යුතු යැයි තීරණය කිරිමද මෙම පෝය දිනයේදි සිදුව ඇත.
නිකිණි පුර පසළොස්වක පෝය -
ආනන්ද හිමියන් රහත් භාවයට පත්වීම,අජාසත් රජුගේ දායකත්වයෙන් රජගහ නුවර දී ප්මරථම ධර්ම සංගායනාව පැවැත්වීම,බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ලලාට ධාතුව නිදන් කර සේරුවිල මංගල චෛත්යරාජයා තැනීම ආරම්භ කිරීම,පෙර වස් මඟ හැරි ගිය භික්ෂූන් වහන්සේලා පසුවස් සමාදන්වීම නිකිණි පෝය දින වැදගත් සිදුවීම් වේ.නිකිණි පෝය දා සේරුවිල වන්දනාවේ යාම ද සිදු කෙරේ.

බිනර පෝය -
මෙහෙණි සසුන ආරම්භවූ පෝය දිනය ලෙස බිනර පෝය දිනය සඳහන් වේ. බුදුන් වහන්සේගේ සුළු මව මහා ප්රජාපතී ගෝතමී දේවිය බුදුරදුන්ගෙන් පැවිදි බව තෙවරක් ඉල්ලාද එය ලබාදීමට එකඟ නොවූ හෙයින්, බුදු සසුනේ පැවිදිවූ ආර්ය කුමාරවරු 500කගේ බිරින්දෑවරු සමඟ හිස මුඩු කර කසාවතින් සැරසී බුදුරජාණන් වස්කාලයේ වැඩසිටි කූඨාගාර ශාලාවවෙත පැමිණියෝය.
අග්ර උපස්ථායක ආනන්ද හිමියන්ට මෙම පිරිස තම ඉල්ලීම පවසා සිටි අතර, ආනන්ද හිමියෝ බුදුරදුන් වෙත ගොස් ස්වාමීනි, භාග්යවතුන් වහන්ස, මහාප්රජාපතී ගෞතමී තොමෝ පන්සියයක් බිසෝවරුන් පිරිවරා මෙහි පැමිණ බුදුරදුන් වහන්සේ ස්ත්රීන්ට පැවිද්ද නො දෙත් යි අඬ අඬා දොරටුව සමීපයෙහි සිටින්නී ය. ස්වාමීනි, ස්ත්‍රීහු බුද්ධ ශාසනයෙහි අනගාරික වූ පැවිද්ද ලබත් නම් මැනවැයි අයැද සිටියහ. 
එම ඉල්ලීමද තෙවරක් ප්රතික්ෂේප කර නැවත බලවත් පෙරැත්තය නිසා මහා ප්රජාපතී ගෞතමිය ප්රධාන කාන්තාවන්ට සසුන් දොර විවෘත විය. මෙහිදී පෙර සිටි බුදුවරුන්ගේ ශ්රාවිකාවන් පිළිපැදූ අෂ්ට ගරු ධර්ම මොවුන්ටද අදාල බවට මෙහිදී තීරණයවිය.
ධූතාංග සමාදානය සිදු කිරීම,සේරුවිල වාර්ෂික පිංකම් පැවත්වීම,බිනර පෝය දින වන්දනාකරුවන් විශේෂයෙන්ම වැඳ පුදා ගැනීමට යන්නේ මහියංගණයටයි.

වප් පුර පසළොස්වක පෝය -
බුදුරජාණන් වහන්සේ තව්තිසා දෙව් ලොවින් දඹදිව සංකස්ස පුරයට වැඩම කිරීම,මහා පවාරණය සිදු කිරීම,ශ්රරී මහා බෝධි ශාඛාවක් ඉල්ලා අරිට්ඨ කුමරු ඇතුළු පිරිස දඹදිව ධර්මාශෝක රජු වෙත පිටත්ව යාම,අරිට්ඨ මහ රහතන් වහන්සේ විසින් ථූපාරාමයේ දී විනය පිටකය සංගායනා කිරීම වැනි කරුණු වප් පුර පසළොස්වක පෝය දින සිදු විය.අපේ බොහෝ විහාරස්ථානවල වස් අවසානයේ දී කඨින චීවර පූජා කිරීම ආරම්භ වන්නේත් මෙම පෝය දිනයේදීයි.

ඉල් පුර පසළොස්වක පෝය -
ලෝකවාසීන්ට සෙත සලසනු වස් ප්රරථම රහතන් වහන්සේලා සැට නම ධර්ම දූත සේවය සඳහා පිටත්ව යාම,අග්්ර ශ්යරාවක සැරියුත් තෙරණුවන් පිරිනිවන් පෑම ඉල් පෝය දින සිදු විය.එමෙන්ම කඨින චීවර පූජා කළ හැකි අවසාන පෝයත් ඉල් පෝයයි.

උඳුවප් පුර පසළොස්වක පෝය -
සංඝමිත්තා මහ රහත් මෙහෙණිය ශ්වරී මහා බෝධි දකුණු ශාකාව ද රැගෙන ලංකාවට වැඩම කරවීම,ලක්දිව මෙහෙණි සසුන ආරම්භවීම උදුවප් පෝය දිනයෙ දී සිදු විය.උඳුවප් පෝය දිනයටත් වැඩි වශයෙන් වන්දනාවේ යන්නේ අනුරාධපුරයටයි. ශ්රිපාදය වන්දනා මාන කිරිමේ සමය ඇරඹෙන්නේද උඳුවප් පුර පසළොස්වක පෝය දිනයෙනි.

දුරුතු පුර පසළොස්වක පෝය -
බුදුන්වහන්සේ උරුවෙල් දනව්වට වැඩම කොට උරුවෙල් කාශ්යාප, නදී කාශ්යප, ගයා කාශ්යප යන තුන් බෑ ජටිලයන් දමනය කිරීම,බුද්ධත්වයෙන් නව වැනි මස බුදුරජාණන්වහන්සේ ප්දරථම වරට ශ්ටරී ලංකාවේ මහියංගණයට වැඩම කිරීම,සුමන සමන් දෙවියන්ගේ ඉල්ලීමට අනුව කේශ ධාතු ප්ුරදානය කිරීම,කැලණි විහාරයේ වාර්ෂික පෙරහැර ආරම්භවීම සිදුවන අතර වන්දනාවේ යන සැදැහැවතුන් බොහෝ විට යන්නේ කැලණි විහාරයටයි.

නවම් පුර පසළොස්වක පෝය -
බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් සැරියුත් මුගලන් අග්ගර ශ්ුරාවකයන් වහන්සේලා පත්කර ගැනීම,බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්හරථම වරට සංඝයා වහන්සේ රැස් කරවා සංඝ සම්මේලනයක් පැවැත්වීම,භික්ෂූන් වහන්සේට ඕවාද ප්ිරාතිමෝක්ෂය දේශනා කිරීම, බුදුරජාණන් වහන්සේ ආයු සංස්කාරය අත්හැරීම නවම් පෝය දා සිදු වූ වැදගත් කරුණුයි.

මැදින් පුර පසළොස්වක පෝය -
බුද්ධත්වයෙන් පසු බුදුරජාණන් වහන්සේ පළමුවරට ස්වකීය නෑයන් බැලීමට කිඹුල්වතට පැමිණීමට ගමන් ආරම්භ කිරීම මැදින් පෝය දින සිදු විය.

බක් පුර පසළොස්වක පෝය -
බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙවන වරට ලංකාවේ නාගදීපයට වැඩියෙ බක් පෝය දිනයි. මැණික් පුටුවට යුද්ධයකට එළඹුනු චූලෝදර මහෝදර නා රජුන් සමගි කරවීම ද එදින සිදුවිය.

¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤

ධර්ම දේශක - ශ්‍රාවක දෙපිරිස වනාහි

දහසක්‌ දුක්‌ කරදර කම්කටොලුවලින් වෙලීගිය අවුල් ජාලාවකින් පිරී ඉතිරී ගිය ගිහි ජීවිතයක්‌ ගතකරන පෘථග්ජන සත්ත්වයා සොයනුයේ සැප සහ සතුටයි. කෙළෙස්‌බරින් වෙලීගිය සංසාර ඔලගුව බිම තබන තුරු ප්‍රතග්ජන සත්වයාට නොලැබෙන්නේද සැප සතුටයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් සතත්aවයාට සදාකාලික සැප සතුට අත්කර ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය කරන වැඩපිළිවෙළක්‌ දේශනා කර ඇත. එය නම් ශ්‍රී සද්ධර්මයයි. උන්වහන්සේ පිරිනිවන් පා වසර දහස්‌ ගණනක්‌ ගත වුවද අද දක්‌වාම එකී ශ්‍රී සද්ධර්මය එලෙසින්ම මූලික බුද්ධ දේශනා වශයෙන්ම අපට අසන්නට ශ්‍රවණය කරන්නට, හදාරන්නට හැකියාව ඇත. ඒ හැකියාව උදාවී ඇත්තේ ඒ ධර්මය එලෙසින්ම සන්නිවේදනය කරන දේශක උතුමන් වහන්සේලා නිසාය. එනිසා උන්වහන්සේලා කරන කාර්යභාරය අනභිභවනීයයි. 
එකී කාර්යභාරය ඉටුකිරීමේදී දේශක උතුමන් තුළ යමකුට යමක්‌ දේශනා කිරීමේ හැකියාව පමණක්‌ වැදගත් නොවන්නේය. ඒ තුළ තමා පිහිටා යම් අධ්‍යයනයක්‌ කොට එහි පරිපූර්ණ තත්ත්වයකට පත්විය යුතුය. ධර්මය යනු බුද්ධ භාෂිතයයි. එයින් ගම්‍ය වන්නේ තමා කරනු ලබන දේශනාව තුළින් ශ්‍රාවකයාගේ ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධනය තුළින් අකුසල් මුල් නසා නිවන් අවබෝධ කරගනු වස්‌ මංපෙත් විවර කරදීමයි. තථාගත දේශනාවකට සවන්දී ධාරණය කරගෙන පිළිවෙත් සපුරා නිවන් මඟ හෙළිකර ගැනීමයි. මාර්ගඵල අවබෝධයයි. තථාගත දේශනා තුළින් බුද්ධ ශාසනය පිළිබඳවත් එහි ඇතිවීම, නැතිවීම තුළ සත්ත්වයා තුළ කළ යුතු නොකළ යුතු දේ, වැඩිය යුතු කුසලතා ආකල්ප අවබෝධ කළ යුතු ධර්මය ආදී කරුණු මත පිහිටා දහමේ හරහා ශ්‍රාවකයාට සන්නිවේදනය කළ යුතුය. වර්තමානයේදී මෙකී සන්නිවේදනය සඳහා බොහෝ මාධ්‍ය ඉදිරිපත්වී තිබීම අපේ වාසනාවකි. එකී මාධ්‍ය තුළින් ධර්මය ශ්‍රවණය කිරීමේදී ප්‍රධාන කාර්ය වන්නේ, ගැටලුව වන්නේ ධර්මය ශ්‍රවණය කරනු ලබන මොහොතේ දේශක - ශ්‍රාවක සම්බන්ධතාවය දෙතැනක වීමයි. එහෙත් ග්‍රාමීය මට්‌ටමේ දම් සභා මණ්‌ඩපයේදී ප්‍රශ්න නිරාකරණය කර ගැනීමේ වාසනාව උදාවී ඇත. දම් සභා මණ්‌ඩපයට වැඩම කරවන දේශක උතුමන් වහන්සේ සැදැහැ සිත් පෙරටුකොට, පා දොaවනය කර සත්කාර සම්මාන දක්‌වා තුනුරුවනට කරන ගෞරවයෙන් ධර්මාසනය තුළ වඩා හිඳුවා බලාපොරොත්තු වන්නේ තථාගත දේශනාවක්‌ ශ්‍රවණය කිරීමටයි. එකී තථාගත දේශනා කරනු ලබන දේශක උතුමන් හා ශ්‍රාවක පිරිස්‌ තුළ විශේෂ ලක්‌ෂණ තුනක්‌ ඇතිවිය යුතුය. ධර්ම ගෞරවය, දේශක ගෞරවය, ශ්‍රාවක ගෞරවය යන මේ ත්‍රිත්වය ඇතිකරගත යුතුයි.
'සබ්බ දානං - ධම්ම දානං ජිනාති' යන බුදුවදනට අනුව තමන් වහන්සේ විසින් කරනු ලබන ධර්ම දේශනය පරම පූජනීය කාර්යභාරයක්‌ සේ සලකා අවබෝධයෙන් දම් දෙසිය යුතුය. අවබෝධයෙන් ධර්මය ශ්‍රවණය කළ යුතුය. එසේ දේශනා කිරීමේදී කරනු ලබන ධර්ම දේශනාව තුළින් ශ්‍රාවකයාගේ ශ්‍රවණය කිරීම ඔස්‌සේ ඔහුට හෝ ඇයට ප්‍රධාන දහම් කරුණු පහක්‌ තම සංසාර ගමන නැවැතීම උදෙසාත්, ඒ සඳහා අවශ්‍ය මංපෙත් විවර කර ගැනීම සඳහාත් බව දේශක උතුමන් වටහාදිය යුත්තේය. ඉන් පළමු වැන්න 

1. සත්තානං විසුද්ධියා - සත්වයාගේ පිරිසිදුකම ඇති කර ගැනීමටත්,

2. ශෝක පරිද්දවානං සමතික්‌කමාය - ශෝක වැළපීම්වලින් නිදහස්‌ වීමටත්

3. දුක්‌ඛ දොaමනස්‌ස අත්ථංගමාය - දුක්‌ දොම්නස්‌වලින් (කායික - මානසික) මිදීමටත්

4. ඤායස්‌ස අධිගමාය - චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්ම අවබෝධයටත්

5. නිබ්බාතණස්‌ස සච්ච කිරියාය - උතුම් වූ නිර්වාණය සාක්‌ෂාත් කර ගැනීම සඳහාත්

යන කරුණු කාරණා මත පිහිටා ධර්මය දේශනා කළ යුතු බව දේශක උතුමන් වටහාදිය යුතුය. වටහා ගත යුතුය. උන්වහන්සේ දේශනා කරනු ලබන දේශනාවල ප්‍රගුණ කළ දහමක්‌ද විය යුතුය. ප්‍රගුණ නොකරන ධර්මය දේශනා කිරීමෙන්, ප්‍රගුණ කළ ධර්මය අනුනට නොදෙසීමෙන්, ප්‍රගුණ නොකළ ධර්මය අනුනට දේශනා කිරීමෙන් ධර්මය අතුරුදන් වන බව අංගුත්තර නිකායේ සද්ධර්ම සම්මෝහ සූත්‍රයේදී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කර ඇත. එසේම අංගුත්තර නිකායේ දුක නිපාතයේ අධිකරණ වග්ගයේ වැරැදියට ගත් අර්ථ අවබෝධය සද්ධර්මය විනාශ කරන බවත්. නිවැරැදිව ගත් අර්ථ අවබෝධය සද්ධර්මයේ පැවැත්මටත්, විනාශ නොවීමටත් හේතුවන බව සඳහන් වේ.
තවද ධර්ම සන්නිවේදනය කරන උතුමන් විසින් ගොඩනංවා ගත යුතු කරුණු පහක්‌ පිළිබඳව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කර ඇත.

1. පිළිවෙළක්‌ ඇතිව නිරවුල් කථාවක්‌ කරමි යනුවෙන් දහම් දෙසිය යුතුය

2. ඒ ඒ දෙය එසේ සිදුවීමට හේතු සාධක දක්‌වමින් සුදුසු කථාවක්‌ කරමි යනුවෙන් දහම් දෙසිය යුතුය

3. දුකට පත් සත්ත්වයින් දුකින් මුදවමී යන මෙත් සිතින් දහම් දෙසිය යුතුය

4. සිව්පසය හෝ කීර්ති ප්‍රශංසා ලාභ ප්‍රයෝජන අපේක්‌ෂාවෙන් තොරව ධර්මය දේශනා කරමි යනුවෙන් දහම් දෙසිය යුතුය

5. තමා හුවා දක්‌වමින් අනෙකා හෙළා දැකීම නැතිව අන් ගුණ නොනසන දහමක්‌ දේශනා කරමි යන කාරණා පහ මත පිහිටා දම් දෙසිය යුතුය. සන්නිවේදනය කළ යුතුය. 

මෙයින් දේශකයාණන් වහන්සේ තුළ ශ්‍රාවකයා කෙරෙහි අනුකම්පා සහිත මනසකින් ක්‍රියාකිරීම ද අත්‍යවශ්‍ය කරුණක්‌ වන්නේය. එසේම දේශනයක අවසාන ඉලක්‌කය විය යුත්තේ ද ශ්‍රාවකයා තුළ අවබෝධයක්‌ ධර්ම ඥනයක්‌ ඇතිකරලීමයි. ධර්ම සන්නිවේදකයන් උතුමන් තුළ ගොඩනංවා ගත යුතු ආකල්ප සමුදායක්‌ පිළිබඳ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් සංයුත්ත නිකායේ චන්දූපම සූත්‍රයේදී තවත් කාරණා හතරක්‌ දේශනා කර ඇත. 

1. තමා දහම් දෙසීමේදී ධර්මය මැනවින් අවබෝධ කර ගැනීම

2. කරුණාව පෙරදැරිව

3. දයාව පෙරදැරිව

4. අනුකම්පාව උපදවාගෙන (ශ්‍රාවකයා කෙරෙහි) 

මේ කාරණා මනා ලෙස තම සිත් තුළ රඳවා ධර්මය දේශනා කිරීමේදී දේශනා කුසය සම්පූර්ණව හිමි වන බව තථාගත දේශනාවයි. සාර්ථක ධර්ම දේශනා කරන උතුමකු තුළ තමා ගොඩනඟා ගත යුතු සුදුසුකම් අතුරෙන් දේශනාවේ මුල, මැද, අග පරස්‌පර නොවන ලෙසත්, දේශනා කළ පරාසය පිළිබඳවත්, අර්ථය ගිලිහීs නොයන ලෙසත්, ශ්‍රමණ ආක්‌ප හා චර්යා ධර්ම ආදියට හානියක්‌ නොවන පරිදි, ඉතා ශිෂ්ට වචන වාග් මාලා සහිතව, අග පසඟ මනා ලෙස පවත්වමින්, ධර්මය දේශනා කළ යුතු බව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අවධාරණය කරනු ලබයි. තවද දේශනා කරන ස්‌ථානය රඟමඬලක්‌ නොකළ යුතුය. එසේම තමන් වහන්සේගේ දේශනාව කරන විට ගීතස්‌වරය යොදාගෙන ළෙලව ළෙලවා හඬ උස්‌ පහත් නොකර ධර්මය දේශනා කළ යුතු බවට ශික්‌ෂා පදයක්‌ද පනවා ඇත. (විනය පිටකයේ ඛුද්දක චත්තුක්‌ ඛන්ධකයේ)
එසේම තමා දේශනා කරනු ලබන්නේ භාග්‍යවවතුන් වහන්සේ සංසාරයේ බොහෝ කල් දුක්‌ විඳ අවබෝධ කරගත්, ප්‍රත්‍යක්‍ෂ කරගත්, සම්මා සම්බුද්ධ ඥානයට ගෝචර වූ අතිශයින්ම පූජනීය දහමක්‌ බව නිරතුරු සිත්හි රඳවා ගත යුතුය. ඒ සඳහා විශේෂ වූ පෙර සූදානමක්‌ තිබිය යුතුය. එසේ නොවී බුද්ධ මතය පසෙක ලා තම මතය ප්‍රකාශ කළොත් වන හානිය විඳීමට සිදු වන කර්ම විපාක ඉමහත්ය.
ආර් අනුර පියතිස්‌ස 
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤

මරණයේ දී තැතිගැන්මක් නොවන්නේ කා හට ද?

තෘෂ්ණාව සිත තුළ පෝෂණය වනතාක් සත්වයා උප්පත්තිය, මරණය යන ලෝක ධර්මතා දෙකට මුහුණ දිය යුතු වෙයි. මිනිසාට ජීවත්වීම සඳහා ආහාර, වස්ත්‍ර, නිවාස සහ බෙහෙත් යන කරුණු සතර අවශ්‍ය වෙයි. ගිහි, පැවිදි සියලු දෙනාටම ඒවා අත්‍යවශ්‍ය සාධක වේ. එහෙත් මරණයත් සමඟ භෞතික සියලු දෑ අත්හැර යා යුතු ය. තමාගේ කියා දැඩිකොට ගත් කයද, අඹු දරුවන් ද, මවුපියවරුන් ද, ඥාති මිත්‍රාදීන් හා පි‍්‍රය අපි‍්‍රය සැමද හැර යා යුතු වෙයි.
එපමණක් නොව ගේ දොර වතුපිටි ඉඩකඩම් යානවාහන ආදි කොටැති සියල්ලම ද උගත් නූගත්කම්ද ශිල්ප ශාස්ත්‍ර දැනුමද තානාන්තර ද ගරු නම්බු පදවිද උස්මිටිකම් ද පසෙක දමා සොහොනට යා යුතුම වෙයි. රැස් කළා වූ කර්ම ශක්තිය මෙලොව, පරලොව විපාක පිණිස පසුපස ලුහුබඳියි. ඒ බව ධම්මපද විවරණයේ ප්‍රථම, ද්විතිය ගාථාවන්හි අන්තර්ගත වේ.
කුසල් දහම්හි නොපමාව සිත වැඩීම තථාගතයන් වහන්සේගේ අනුශාසනාව වන්නේය. සත්තිස් බෝධිපාක්‍ෂික ධර්ම බොහෝ කොට වැඩීම කුසලයම බව තේරුම් ගත යුතු ය. ජිවි, අජීවි සියල්ලටම පොදු යථාර්ථය වන අනිච්චතාව තේරුම්ගැනීම, මරණයට බිය නොවීමට කාරණා වන්නේ ය.
කාය දුශ්චරිතයෙන් වෙන් වී කාය සුචරිතය වඩන්නේ නම් වාක් දුශ්චරිතය හැර වාක් සුචරිතය වඩන්නේ නම් මනෝ දුශ්චරිතය හැර මනෝසුචරිතය වඩන්නේ නම් සීලයෙහි මනා ලෙස පිහිටියා වන්නේ ය. එසේ පිහිටා කෙලෙස් තවන වැර ඇතිව, මනා දැනුම් ඇතිව එළැඹි සිහියෙන් යුතුව කයෙහි කය අනුව දක්නා සුළුවද (ප්‍රඥා ඇසින්) වේදනාවන්හි, සිත්හි, දහම්හි ද එපරිද්දෙන් සිහිය පිහිටුවා ගනිමින් ද දැඩි ලෝභය හා දොම්නස් දුරු කොට වාසය කරයි නම් බහුල කොට වඩන්නේ නම් කුසල් රැස් කිරීම සිදුවන්නේ ය. සතර සතිපට්ඨානය ම හුදු කුසල් රාසිය වන්නේ ය. වැඩූ කායානුපස්සනා ඇති (කයෙහි අසුබය, අසාරය, විපරිණාමය) පිළිබඳ වැඩූ නුවණ ඇති, සමථ - විදර්ශනාවෙන් සිත අලංකෘත කරගත් ශ්‍රාවකයාට මරණය බිය විය යුතු කාරණයක් නොවන්නේ ය. තැති ගැන්මක් ද නොවන්නේ ය.
මිය යන බොහෝ දෙනා මරණාසන්න අවස්ථාවේ බියට ත්‍රාසයට පත්වන්නේ ය. එයට හේතුව වන්නේ වැඩූ කුසල් සිතත් නොපිහිටීමයි. (සතර සතිපට්ඨානය භාවිත නොකිරීමයි) සද්පුරුෂ ඇසුරු ලබමින් සද්පුරුෂ ධර්මයෙහි දීර්ඝ කාලයක් සිත භාවිත නොකිරීමයි. සමාජයේ ජීවත්වන ඔබට බොහෝ මිතුරන්, ඥාතීන්, වැඩිහිටියන්, දරුවන් මුණුපුරු මිණිපිරියන් සිටින්නට පුළුවන්. ඔබ ඔවුන්ට අනුකම්පා කරන්නේ නම්, ඒ අය ඔබට ඇහුම්කන් දෙන්නේ නම්, කරුණා අභ්‍යාසයෙන් යුතුව සතර සතිපට්ඨානය වැඩීම පිණිස අවවාද කළ යුතු ය. සමාදන් කරවිය යුතු ය. එහි පිහිටු විය යුතු ය. එවිට ඔබ සියලුදෙනාටම සැබෑ කල්‍යාණ මිත්‍රයකු වූවා වේ. අනුකම්පක මිතුරකු වූවා වේ. එවිට සියල්ලෝම මරණයට බිය නොවන, ත්‍රාසයට පත් නොවන කරුණු සහිත වූවෝ වන්නාහ. පිරිපුන් ඇත්තෝ ද වන්නාහ.
මේ අනුව, මරණාසන්න අවස්ථාවෙහි නොබියවන, නොසැලෙන කරුණු සතර කුමක්දැයි සලකා බලමු. තථාගතයන් වහන්සේ එම කරුණු ජානුස්සෝනි බමුණාට දේශනා කළ සේක. මෙලොව යම් කෙනෙක් කාමයන් හී පහව ගිය රාග ඇත්තේ, පහව ගිය ඡන්ද ඇත්තේ, පහව ගිය ප්‍රේම ඇත්තේ, පහව ගිය පරිදාහ ඇත්තේ, පහව ගිය තෘෂ්ණා ඇත්තේ වෙයි. යම් ලෙසකින් (බලාපොරොත්තු නොවූ අයුරින්) ස්වකීය කයෙහි දැඩි වූ තීව්‍ර වේදනා සහිත රෝගයක් හටගෙන උත්සන්න වෙයි. එයින්ම කලුරිය කිරීමට කාරණා වන්නේ වෙයි. එහෙත් ඔහුට පි‍්‍රය වූ කාම සම්පත් මා අත්හැර යයි, මටද පි‍්‍රය වූ කාම වස්තු අත්හැර යෑමට සිදුවෙතැයි සිතක් පහළ නොවෙයි.දීර්ඝ කාලයක පටන් කාමයන්හි ආස්වාදය, ආදීනවය, නිස්සරණය මනාසේ අවබෝධ කරගත් නිසයි. වැඩූ සිත් ඇති ශ්‍රාවකයා කාම වස්තු අත්හැර යෑමට සිදු වූවැයි ශෝක නොකරයි. ක්ලාන්ත නොවෙයි. ළය පැහැර විලාප නොකියයි. මුළාවට පත් නොවෙයි. මෙය මරණයට බිය නොවන, ත්‍රාසයට පත් නොවන පළමුවැනි කරුණ වෙයි.
කයෙහි යථා ස්වභාව මෙනෙහි කරන ශ්‍රාවකයා නොයෙක් නයින් ශරීර කූඩුව විමසා බලයි. දෙතිස් අසුබ කොට්ඨාස ආකාරයෙන් බලයි. එවිට ශුභ නිමිත්ත ප්‍රහීණ වෙයි.සතර මහා ධාතු (පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ) වශයෙන් කොටස් කර නුවණින් විමසා බලයි. ආදීනව පිරික්සා බලයි. ආබාධයන්ගෙන් රෝගයන්ගෙන් විනාශවන දෙයක් ලෙස වටහා ගනියි. හිමියකු නැති දෙයක් ලෙස තත්ත්වාකාරයෙන් අවබෝධ කරගනියි. මෙසේ කලකිරීම බහුල කොට වඩයි. එවිට ක්‍රම ක්‍රමයෙන් යොබ්බන මදය, නීරෝගි මදය, ජීවිත මදය ප්‍රහීණ වෙයි. අකුසල් කිරීමට බිය වෙයි. ජාතිය පහළවීමට (ඉපදීමට) නොකැමැත්තේ වෙයි. ජරා, ව්‍යාධි මරණයට පත්වෙන කය කෙරෙහි පහව ගිය රාග ඇත්තේ වෙයි. පහව ගිය ප්‍රේම ඇත්තේ වෙයි. පහව ගිය පරිදාහ ඇත්තේ වෙයි. තෘෂ්ණාව ප්‍රහීණ වෙයි. කිසියම් ව්‍යාධියක් හටගෙන මරණාසන්න වූවත් ශෝක නොවෙයි. පි‍්‍රය වූ කය මා අත්හැරයයි, මට ද පි‍්‍රය වූ කය අත්හැරීමට සිදුවෙතැයි ශෝක නොකරයි. ක්ලාන්ත නොවෙයි. ළය පැහැර පැහැර නොහඬයි. මුළා නොවේ. බිය නොවන තැති ගැන්මට පත් නොවන, දෙවැනි කාරණය මෙය වන්නේ වෙයි.
තවද ආර්ය ශ්‍රාවකයා සසර බිය දකිමින් පවෙන් තොරව පිරිසුදු සිතින් යුතුව කල්‍යාණ දහම් මනාව වඩයි. අඛණ්ඩව සීලාදී ගුණදහම් පූර්ණ කරයි. දානාදි පින්කම්වල නිරත වෙයි. තමාද සිල්වත් වෙයි. අන් අයද සමාදන් කරවයි. සමාධිය වඩයි. අන් අයටද වැඩිය යුතු මඟ කියාදෙයි. මෙලෙස සප්ත ආර්ය ධනයෙන් පෝෂණය වෙයි. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය බහුල කොට වඩයි, හික්මෙයි, සමාදන්වෙයි. නොපිරිහුණු ශීලය පරිපූර්ණ කරයි. නොපිරිහුණු සමාධිය පරිපූර්ණ කරගැනීමට උත්සාහවත් වෙයි. නොපිරිහුණු ප්‍රඥාව පරිපූර්ණ කරගැනීමට විදසුන් වඩයි. මෙලෙස, සතිපට්ඨානය භාවිතයෙන් බහුල කොට වඩයි. තම ජීවිතයට මහත් වූ ආරක්‍ෂාවක් සිදු කරගනියි. ලාමක අකුසල් දහම් ප්‍රහීණ කරයි. නූපදීම පිණිස විර්යය කරයි. මනා සිහිනුවණින් වාසය කරයි. එහිදී එක්තරා රෝගයක් වැළඳී කය දුර්වල වෙයි. ගිලන් භාවයට පත්වෙයි. ඔහුට මෙවන් සිතක් ඇතිවෙයි. මම දිර්ඝකාලයක් තිස්සේ පාපයෙන් සිත මුදවාගෙන කල්‍යාණ දහමේ සිත හැසුරුවෙමි, කුසල් සිත බොහෝ කොට වැඩුවෙමි, කිලිටිකම් නොකළෙමි, මහත් වූ රැකවරණයක් ඇති කරගත්තෙමි, පරලොව ගතිය සුගති වේයැයි නිශ්චිතව දැන ගත්තෙමි යැයි සිතයි. එබැවින් හේ ශෝක නොකරයි. ක්ලාන්ත නොවෙයි. විලාප අඳෙීනා නොකියයි. මුළානොවෙයි. මරණයට බිය නොවන, සන්ත්‍රාසයට පත්නොවන තෙවැනි කරුණ මෙය වන්නේ වෙයි.
මනා ලෙස පුරුදු පුහුණු කළ සිත තෙරුවන් කෙරෙහි ස්ථිර වෙයි. සුපතිට්ඨ වෙයි. අචල ශ්‍රද්ධාවට පැමිණෙයි. බුද්ධාදී උතුමන් කෙරෙහි සැක නැතිවෙයි. ශාසන සද්ධර්මයෙහි නිෂ්ටාවට පැමිණියේ වෙයි. අසරණ, අනාථ භාවයට පත්නොවෙයි. සතර අපායට වැටෙන කළු කර්ම වලින් මිදුණේ වෙයි. පස් කඳෙහි උදය වය දකිමින් වාසය කරයි. මිථ්‍යා දෘෂ්ඨියෙන් වෙන්වෙයි. සම්මා දිට්ඨියට පත්වෙයි. ඒකායන නිවන් මාර්ගයට බැසගත්තේ වෙයි. අධිසීල, අධිචිත්ත, අධිප්‍රඥාවෙන් යුතුව සිත පවත්වා ගනියි. ලෝකෝත්තර මඟඵල නුවණට පත්වෙයි. ත්‍රිවිධ සංයෝජන ප්‍රහීණ වූවේ වෙයි. ආර්ය භාවයට පත් වූයේ මහත් පී‍්‍රතියෙන් කල්ගත කරයි.
එවන් අවස්ථාවක දළ රෝගයකින් කය ගිලන් වෙයි. රෝගය උත්සන්න වෙයි. මරණාසන්න අවස්ථාවට පැමිණෙයි. එහෙත් ඔහුට මෙබඳු සිතක් ඇතිවෙයි. මම බුද්ධාදී මහෝත්තමයන් වහන්සේ කෙරෙහි සැක නැතියෙමි. විචිකිච්ඡා නැතියෙමි, ශාසන සද්ධර්මයෙහි පිළිසරණ ලබා ගත්තෙමි. සතර අපා දොරටු වසා ඇත්තෙමි. ඒකාන්ත වශයෙන් සසර දුක් කෙළවර කරගත්තෙමියි සිතයි. එබැවින් ශෝක නොකරයි. ක්ලාන්ත නොවෙයි. දාහයට පත් නොවෙයි. අතින් ළය පහරමින් නොහඬයි. මුළාවට පත් නොවෙයි. මෙයද මරණාසන්නයේ දී බිය නොවන සන්ත්‍රාසයට පත් නොවන සතරවෙනි කාරණය වෙයි.
මෙම සතර දහම් දේශනා කරන කල්හි ජානුස්සෝනි බමුණා තම මතය, දිට්ඨිය, වාදය බැහැර කොට අසරණ භාවයෙන් මිදි සරණ භාවයට පත්වූයේ ය. බුදුපියාණන් වහන්සේ ඉදිරියෙහි වැඳගෙන, මා අද පටන් දිවි හිමියෙන් තෙරුවන් සරණ ගිය උවසුවකු කොට දරණ සේක්වා’යි ප්‍රකාශ කළේ ය. මෙම සතර දහම් කරුණු ඔබත් පුරුදු පුහුණු කොට සසර දුකින් මිදීමට අප්‍රමාදව කටයුතු කරන්න.
තවද වැඩූ සිතේ අසිරිය කියා පාමින් බුදුපියාණන් වහන්සේ මහානාම ශාක්‍ය පුත්‍රයාට දෙසූ දහම් කරුණක් සිහිපත් කරමි. එකල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කිඹුල්වත්පුර නිග්‍රෝධාරාමයෙහි වැඩ වසන සේක. මහානාම ශාක්‍ය පුත්‍රයා පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඳ එකත් පසෙක සිට මෙසේ සැළ කළේ ය. “භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මේ කිඹුල්වත්නුවර සමෘද්ධිමත්ය. රන් අබරණින් පිරුණේ වෙයි. මන වඩන ස්වභාවයෙන් යුක්ත වන්නේ ය. මම ද භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඇසුරු කොට හෝ කුසල් සිත වඩන ශ්‍රමණයන් වහන්සේ කෙනෙකු ඇසුරු කොට හෝ සවස් කල කිඹුල්වත්පුරයට පිවිසෙන විට විවිධ අය සමඟ එක්වීමට සිදුවන්නේ ය. කෙසේද යත්, නොසන්සුන්ව හැසිරෙන ඇතකු සමඟ එක්වීමට සිදුවෙයි. අශ්වයකු, රථයක්, කරත්තයක් හෝ නොසන්සුන් අවිනීත පුරුෂයකු සමඟ එක්වීමට සිදුවෙයි. එහිදී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කෙරෙහි ඇතිකරගත් ප්‍රසාදය, සිහිය මුළා වේ. දහම් අරැබ සිහිය මුළා වේ. මහා සඟරුවන කෙරෙහි පැවැති සිහිය මුළා වේ. මට මෙබඳු සිතක් පහළ වෙයි. එබඳු මොහොතක මා කලුරිය කරතොත්, මාගේ ගතිය කුමක් වන්නේද, පරලොව කුමක් වන්නේ දැයි සැකයක් මතු වෙයි. මා හට එය විසඳා දෙන සේක්වා.”
“මහානාම බිය නොවන්න. තැතිනොගන්න, ඔබගේ මරණය අලාමක වන්නේ ය. කෙසේද යත්, යම් ශ්‍රාවකයකු විසින් දිගු කලක් අඛණ්ඩව හාත්පසින් සැදැහැ සිත වඩනා ලද්දේද, ශීලයෙන්, ශ්‍රැතයෙන්, ත්‍යාගයෙන් සහ ප්‍රඥාවෙන් හාත්පසින්ම භාවිත සිතක් ඇති කරගන්නා ලද්දේ වේද, (සද්ධා, සීල, සුත, ත්‍යාග, පඤ්ඤාවෙන්) සුපතිට්ඨ වූයේ වේද ඔහුට බියවීමක් නැත්තේ ය. සතර මහා භූතයන්ගෙන් සැදුණා වූ, සොහොනෙහි දමන ලද (මව්පියන්ගේ එක්වීමෙන් උපන්, ජරාවෙන් නිරතුරු වැගිරීයන, ආහාරයෙන් උස් මහත්ව වැඩුණු, පිළියම් කටයුතු ඇති, බිඳෙන වැනසෙන ස්වභාවයෙන් යුක්ත වූ ) කුණු කය කවුඩෝ ද කති. උකුසු, ගිජුලිහිණි, සුනඛ, සිවල් ආදී විවිධ ප්‍රාණීහු කා දමති. ඇට කටු ද පොළොවට පස්වෙයි. එහෙත් දහම් පසකින් (ශ්‍රද්ධා, සීල, සුත, ත්‍යාග, ප්‍රඥා) දිගු කලක් හාත්පසින් වඩන ලද කුසල් සිත උඩුහුරුව යන සුළු වෙයි. විශාරද භාවයට ම පත්වෙයි. මහානාම, බියනොවන්න. බලවත් පුරුෂයෙක් ගිතෙල් හෝ තෙල් කළයක් රැගෙන ගැඹුරු දිය වළකට බස්වා බිඳින්නේ වේ. එම ජලය මත ගිතෙල් හෝ තෙල් පාවී යන්නේ යම්සේද, උඩුහුරුව යන සුළු වූයේ වේද, එලෙස දිගු කලක් දහම් පසකින් වැඩූ සිත මුළා නොවේ. වික්ෂිප්ත නොවේ. උඩුහුරුව විශාරදව නැඟෙන්නේ වෙයි. මරණය ලාමක නොවන්නේ ය. එබැවින් මහානාම බිය නොවන්න.”
ඔබත් ඉන්ද්‍රිය අරමුණුවල ගිලන් වන සිත, අවිවේකී සිත, ලාමක භාවයට පත්වෙන සිත මනා සිහිනුවණින් සෝභන වූ කුසල දහම්හි යොදවන්න. එයින් ලෝකෝත්තර සුවයට පත්වීමට අවැසි අධිෂ්ඨාන වීර්යයෙන් කටයුතු සම්පාදනය කර ගැනුමට හැකිවේවා! තෙරුවන් සරණයි..!!!
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤

දාගැබ වටා සිවුරු හා බෞද්ධ කොඩි ආදිය පැලඳවීම කප්රුක් පූජාව ද? කඤ්චුක පූජාව ද?

බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා කරන අති ගෞරවනීය පූජාවක් වශයෙන් සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා තැන්පත් කොට ඉදිකරන ලද චෛත්‍යයන් වන්දනා කිරීම අතීත යුගයෙහි සිට ම ලක්වැසි ජනතාවගේ පුද සිරිතක්ව පවතී. ලක්දිව ඉදිකොට ඇති සියලූ ම චෛත්‍යයන්හි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ හෝ රහතන් වහන්සේනමකගේ හෝ ශාරීරික ධාතුන් වහන්සේනමක් නිදන් කොට තැන්පත්ව ඇති බව බෞද්ධ ජනතාවගේ විශ්වාසයයි. මේ බව තහවුරු කරමින් පුරාවිද්‍යා මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතා දැක්වූ නිගමනයක් පහත දැක්වෙයි.

‘අවුරුදු දෙදහස් පන්සියයකට පමණ පූර්වයෙහි මෙලොව විසූ ශාස්තෘවරයෙකුගේ ශාරීරික ධාතු මෙකල ලබාගත හැක්කේ කෙසේදැයි බුදු සමය ගැන සැක සිතන්නකුට විමසිය හැකි ය. එහෙත් අලූතින් ස්ථූපයක් ඉදිකරනු ලබන සැම අවස්ථාවක දී ම නියම සර්වඥ ධාතුවක් ලෙස විශ්වාස කළ හැකි ධාතුවක් ලබා ගැනීම සැදැහැවතෙකුට එතරම් අසීරු කාරණයක් නො වේ.’
(ලංකාවේ ස්තූපය – පුරාවිද්‍යා ගවේෂණයේ ශාස්ත‍්‍රීය නිබන්ධ ඩ වැනි කාණ්ඩය – 1963, 1 පිටුව)

එපරිද්දෙන් සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා තැන්පත් කොට ඉදිකර ඇති චෛත්‍යයන් වන්දනා කිරීමේ දී, සැදැහැවත් බෞද්ධ ජනකාය අතීත යුගයේ සිට ම නොයෙක් පුද පූජා පිළිවෙත් අනුගමනය කරමින් බුදුරජාණන් වහන්සේට තම අපමණ සැදැහැ බැති පෙම පළ කළ අයුරු වර්තමානයේ සිදුකරනු ලබන පුද පූජාවලින් ද වටහාගත හැකි ය. සෑ මළුවේ සිවු කොණේ පිහිටුවා ඇති වාහල්කඩ හා බුදු කුටිවල ද පුදසුන් මත ද මල් පහන් හා සුවඳ දුමින් පුද පූජා පවත්වන අයුරු දිනපතා දැක්ක හැකි ය. සෑ මළුවේ සිදුකරනු ලබන මෙම පුද පූජාවලට අමතරව ස්තූපයේ පේසාවළලූ වටා මෙන් ම ස්තූප ගර්භය වටා ද, විවිධ පුෂ්පමාලා දාම, විදුලි බුබුළු, සැරසිලි මෙන් ම කාෂාය වස්ත‍්‍ර හා ෂඞ්වර්ණ රෙදි පිළි (බෞද්ධ කොඩි) පලඳවා, වන්දනාමාන කිරීම වර්තමානයේ බෙහෙවින් දක්නට ලැබේ.
චෛත්‍යයේ ගර්භය වටා කාෂාය සිවුරක් හෝ ෂඞ් වර්ණ කොඩි ඇතුළත් පලඳනාවක් හෝ යොදා වන්දනාමාන කිරීම නූතන යුගයේ ඇතැම් දෙනා හඳුන්වන්නේ ‘කප්රුක් පූජාව’ වශයෙනි. මෙම සදොස් ව්‍යවහාරය නිසා අතීතයේ සිට පැවත ගෙන ආ එම මහාර්ඝ ස්තූප වන්දනා පුද පිළිවෙළ නිගරුවට ලක් කිරීමක් වේ දෝයි එහි අරුත් විමසන අයකුට හැඟී යා හැකි ය. ‘කප්රුක’, ‘කප්තුර’ යන වදන්වලට ශ‍්‍රී සුමංගල ශබ්ද කෝෂය අරුත් දෙන්නේ ‘කල්ප වෘක්ෂය’ ලෙසිනි. කප්රුක යන්න සිතු පැතූ සම්පත් ලබාදෙන වස්තුවක් ලෙස සැලකීමට පැරැන්නෝ පෙළඹුණහ. විහාරස්ථානයන්හි කඨින පින්කම් අවසානයේ පවත්වනු ලබන පරිත‍්‍රාණ ධර්ම දේශනා පුණ්‍යකර්මය සඳහා ශාඛා සහිත ගසක කොටසක් පසෙක හිඳුවා තැබීම මෑත අතීතයේ සිට පවත්නා චාරිත‍්‍රයකි. එම ගසේ අතු රිකිලිවල සැදැහැවත් ජනයා විවිධ උපභෝග පරිභෝග වස්තූන් එල්ලා තැබීම මහත් ඵල ගෙන දෙන පින් කිරියවතක් සේ සැලකිණි. මෙම ගස හඳුන්වන්නේ ‘කප්රුක’ වශයෙනි. ඒ අනුව කප්රුකක් චෛත්‍ය පලඳනාවක් ලෙස පූජා කරන්නේ කෙසේ ද යන විමතිය ඇතිවේ.
චෛත්‍යයක් වටා හෝ ශ‍්‍රී මහා බොධීන් වහන්සේගේ වෙනත් බෝධි වෘක්ෂයක් වටා හෝ පලඳනාවක් යෙදීම හැඳින්විය යුත්තේ කඤ්චුක පූජාවක් වශයෙනි. කඤ්චුක යන වදන සඳහා ශබ්දකෝෂ අරුත් දෙන්නේ සැට්ටය, සන්නාහය හෝ පලඳනාව යන පර්යාය පදවලිනි. මේ උතුම් පූජාව පිළිබඳ අතීත සම්ප‍්‍රදාය විමසා බැලීමෙන් එම යෙදුමේ නිරවද්‍යතාව වටහාගත හැකි ය.
අනුරාධපුරයේ මහා ථූපය කරවූ ගැමුණු රජතුමාට තම ජීවිතයේ අවසාන කාලය ළංවන විට එය නිම කළ හැකිවූයේ සතරැුස් කොටුව දක්වා පමණි. මිය යෑමට පළමු මහා සෑය නිමවා සම්පූර්ණ වූ විට පෙනෙන ආකාරය දැක ගැනීමේ බලවත් ආශාවක් රජතුමා තුළ ඇති විය. රජුගේ මල් සද්ධාතිස්ස කුමරු රජුගේ අභිලාෂය මුදුන්පත් කරනු සඳහා කටයුතු යෙදූ අයුරු මහාවංශය සඳහන් කරන්නේ මෙසේ ය;
‘මෙකුමරු සන්නාලින් ලවා සුදු පිළියෙන් සැට්ටයක් (කඤ්චුකයක්) කරවා එයින් සෑය වැස්වී ය. සිත්තරුන් ලවා ඊ මත වේදිකාවක් (ගරාදිවැට) ද පුන්කලස් පන්තීන් හා පංචාංගුලික පන්තීන් ද සිත්තම් කරවී ය. වඩුවන් ලවා හුණු දඬුමුවා ඡත‍්‍රය ද මුද්ධ වේදිකාවෙහි කරපත්මුවා හිර සඳ ද කරවී ය. මෙසේ කළ සෑය ලාකඩින් හා කංකුට්ඨක නම් දැයින් සිත්තම් කරවා සෑයෙහි කටයුතු කිස නිමියේ ය යි රජුට දැන්වී ය.’
(ශ‍්‍රී ලංකාවේ ස්තූපය, පරණවිතාන – 26 පිටුව)

එය වූ කලී චෛත්‍යයක් වටා කඤ්චුකයක් යෙදූ පළමුවැනි අවස්ථාව වෙයි. පසු කලෙක භාතිය රජු විසින් ද මහා ථූපය වටා කඤ්චුකයක් පලඳවා පුද පූජා පෙරහැර පැවැත්වූ බවට වංශ කතා ඇතුළු බෞද්ධ සාහිත්‍ය ග‍්‍රන්ථ සාක්ෂි දරයි. කණ්ඨක සෑයේ පේසා වළලූ වටා ගඩොලින් කඤ්චුකයක් ඉදි කොට ස්තූපය ශක්තිමත් කළ බවත්, අනතුරුව තවත් රජෙකු විසින් ශෛලමය කඤ්චුකයක් යොදා එය විශාල කොට තහවුරු කළ ආකාරය ද පුරාවිද්‍යා ගවේෂණයන්ගෙන් හෙළි කරගෙන ඇත. මහා දාඨික මහානාග රජතුමා මහා ථූපයේ වෘත්තාකාර මාලකය වටා ශෛලමය පුෂ්ප දානයක් කළ බව වංසත්තප්පකාසිනියෙහි දැක්වෙයි. එය පද්මයක් විකසිත වන්නාක් මෙන් නිර්මිත වූ බව ‘පදුම විකසිත කිඤ්චික්ඛ පාසාණෙ’ යන යෙදුමෙන් හෙළි වෙයි.
අතීත යුගයේ සිට ම රාජකීය ප‍්‍රභූන් ඇතැම් සැදැහැවත් ජනතාව විසින් මහ පෙරහැර පවත්වා චෛත්‍යයන් පැදකුණු කොට දාගැබ වටා පලඳවන ලද කඤ්චුකයන්, දේවතා රූප, පද්ම – හංස – හස්ති හා මල්කම් මෝස්තරවලින් යුතුව පැවති බව ඒ පිළිබඳව දැක්වෙන වර්ණනාවලින් හෙළි වෙයි. ස්තූපයේ පේසාවළලූ දිගේ ද ගර්භය වටා ද පුණ්‍ය සංකේත ඇතුළත් කඤ්චුකයන් පැලඳවීමේ සිරිත නූතන යුගය දක්වා ම විකාශනය වෙමින් පවතී.
චෛත්‍ය වන්දනාව සඳහා යොදා ගනු ලැබූ එකී පලඳනාව විවිධ නම්වලින් කලින් කල හඳුන්වා තිබිණ. ‘ආයාග පට’ නම් කඤ්චුක පලඳනාවක් කළ චෛත්‍ය පූජාවක් ගැන අපදානපාළි ධර්ම ග‍්‍රන්ථ පාඨයකින් අනාවරණය වෙයි.
‘භට්ඨො භට්ඨෙන චිත්තෙන අවන්දිං ථූපමුත්තමං
වඞ්ඪකෙහි කථා පෙත්වා මූලං දන්වාන’හං තදා
භට්ඨො භට්ඨෙන චිත්තෙන ආයාගං කාරපෙය්යහං
දුග්ගතිං නාභි ජානාමි ආයාගස්සං ඉදං ඵලං’

‘තුටු පහටු සිතින් යුතුව බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උත්තම ස්තූපය වන්දනා කළෙමි. නිර්මාණ ශිල්පීන්ගෙන් (වඞ්ඪකෙන) උපදෙස් ගෙන වියදම් පිරිමසා ආයාගයක් කරවා ලීමි. එම ආයාගය හේතු කොට ගෙන මම අගතියක ඉපදීමක් ගැන නො දනිමි. මේ වූ කලී එම ආයාගය පැලඳවීමේ ප‍්‍රතිඵලයයි’
එකී උදානය පහළ කරන ලද්දේ මේ මහා භද්‍ර කල්පයෙහි ආයාගයක් (කඤ්චුකයක්) දානය කිරීමෙන් රහත් ඵල ලැබීමට හේතු වාසනා ලද එක්තරා තෙරනමක විසිනි.
ලංකාවේ පැරණි සෙල්ලිපිවල ‘අයක’ නමින් හැඳින්වුණ මෙම චෛත්‍ය සැරසිල්ල පැරණි ඉන්දියාවේ ඇතැම් ස්තූපයන්හි ද යොදා තිබුණේ යයි, පුරාවිද්‍යා සාක්ෂි පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසුව මහාචාර්ය පරණවිතානයෝ පෙන්වා දුන්හ. (ලංකාවේ ස්තූපය – 30 පිටුව)
ලක්දිව චෛත්‍ය වන්දනාව උදෙසා කරන ලද කප්රුක් පූජාවක් ගැන කිසිදු පොතපතක හෝ ජනවහරේ හෝ සඳහන් නො වෙයි. කප්රුකක් සිටුවීම සිදුවූයේ ගම්මඩු දෙවොල් මඩු ශාන්තිකර්ම උදෙසා සහ ඇතැම් විට ගොඩනැගිල්ලක් ඉදි කිරීමට පෙරාතුව ය. ශ‍්‍රී ලංකාවේ පැවැත්වෙන දේවාල පෙරහැර ආරම්භ කිරීමට පෙර කප් සිටුවීමේ මංගල්‍යයක් පැවැත්වෙයි. ඒ වූ කලී දේව ඇදහිල්ලක ක‍්‍රම විකාශයෙන් පහළ වූවක් විය හැකි ය. එහෙයින් කප්රුක් පූජාව යන්න චෛත්‍ය වන්දනාව උදෙසා භාවිත කිරීමට කිසිසේත් නො සුදුසු වදනකි. එය හැඳින්විය යුත්තේ ‘කඤ්චුක පූජාව’ ලෙසින් ම ය
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤