නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
ගම්පහ සිරිසීවලි හිමි,
වෙළුවනාරාමය, කන්නිමහර, වතුරුගම
ඡසු ලොකො සමුප්පන්නෝ
ඡසු කුබ්බති සංථවං
ඡන්න මේව උපාදාය
ඡසු ලොකො විහඤ්ඤති
'ලෝකය හෙවත් 'හිත' හය පලක හටගනී. ලෝකය හෙවත් සිත හය ඇසුරු කරයි. භය පලෙහිම උපාදානය කරගෙන වෙහෙසට පත්වේ'.
ශාන්ති නායකයාණන් වහන්සේ ආර්ය සමාජයේ ලෝකය පනවා වදාරා ඇත්තේ ආයතන හයෙහිය. සවිඤ්ඤාණ තත්ත්වය සහිත ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මන තුළය. මේ ස්‌ථාන හයෙන් තොරව ලෝකයක්‌ බෞද්ධ දර්ශනයේ පරිබාහිරව පනවානැත. කාමාවචර භූමි, අරූපාවචර භූමි, රූපාවචර භූමි, භෞතිකත්වය මත පදනම්වූ 'සම්මුති ලෝකය' වේ. ඒ ලෝකය තුළ,
1. දුක 2. සමුදය 3. නිරෝධය 4. මාර්ග පනවා නැත. හේතුව චතුරාර්ය සත්‍ය පැනවීමට විෂය ගෝචර නොවන නිසාය. සබ්බ සූත්‍රයේදී
1. ඇසත් - රූපයත්
2. කනත් - ශබ්දයත්
3. නාසයත් - ගන්ධයත්
4. දිවත් - රසයත්
5. කයත් - පොට්‌ඨබ්බයත්
6. මනත් - ධම්ම රූපත්
ලෝකයක ආරම්භය වශයෙන් සනිටුහන් කර ඇත. ඒ බව 'ස සඤ්ඤිම්හි සමනකේ
ලොකඤ්ච විඤ්ඤපේමි' යනුවෙන් දැක්‌වේ.
මේ නිසා මානසික ක්‍රියාකාරීත්වය ඇති සඤ්ඤා සහිත ක්‍රියාකාරී සිත තුළ ලෝකය පනවා වදාළහ. සඤ්Æ සහිත මානසික ක්‍රියාකාරීත්වය ලෝකය නම්, සලායතන නිරෝධයෙන් ලෝකය හටගැනීම අවසන් කළ හැක.. එවිට දුක - සැප විඳීම ඇලීම - ගැටීම අවසාන වනු ඇත.
ඉහත දැක්‌වූ පරිදි අභ්‍යන්තර රූපත් බාහිර රූපත් සම්බන්ධීකරණය වීමේදී රූපය අරමුණෙහි පිහිටීමෙන් 'ධම්මා' නම් වූ ලෝකය හෙවත් හිත හට ගනී. මෙය හටගන්නේ මන පූර්වාංගම කරගෙනය.
මනෝ පුබ්බං ගමා ධම්මා
මනො සෙට්‌ඨා මනෝ මයා'
'ධම්මා' යනු සියලුම සංඛතයන් හෙවත් පංච උපාදානස්‌කන්ධ හෙවත් සිත හටගන්නේ 'මන' පූර්වාංගම හෙවත් ශ්‍රේෂ්ඨ කරගෙනය.
අභ්‍යන්තර රූපයට බාහිර රූපය යා කිරීමත්, නිශ්ශ්‍රිත වීමක්‌, සම්බන්ධීකරණය සිදුවූ වහාම 'ඵස්‌සය' නම් නාම ධර්මය හටගනී. එවිටම මානසික ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් ඵස්‌සය වූ රූපය, වේදනා, සංඥා, ෙච්තනාවලට යොමු කිරීම මනසිකාරය කරයි. මේ නිශ්ශ්‍රීත බව සම්බන්ධීකරණය යොමු කිරීම සිදු නොවූයේ නම් මනසේ චලිත බව හෙවත් ක්‍රියා දාමයකට අවතීර්ණය වීමට මුල පිරීමක්‌ සිදු නොවේ. එනම් ලෝකයේ ක්‍රියාකාරීත්වය ඉපැද්දවීම, හටගැනීම සිදු නොවේ.
නිස්‌සිකස්‌ස හි චලිතං ඇසුරෙන් චලිත වේ.
අනිස්‌සිතස්‌ස චලිතං නත්ථි ඇසුරක්‌ නොවේ නම් මානසික ක්‍රියාකාරිත්වය සිදු නොවේ. මනස චලනය නොවේ. මෙහි අභ්‍යන්තර රූප හා බාහිර රූප සම්බන්ධතාවයයි.
මේ ධර්මතාවය හෙවත් ලෝකයේ හටගැනීම ඇණ හිටීම සඳහා කළ යුතු ප්‍රධාන කාර්යභාරය වන්නේ රූපයේ යථාර්ථය ප්‍රඥවෙන් අවබෝධ කිරීමයි. එමෙන්ම ශුද්ධ ධර්මයන්හි මූල ස්‌වභාවය යථාවත්ව අවබෝධයයි.
ලෝක සමුදය හෙවත් හටගැනීම පැනවිය හැක්‌කේ ප්‍රකට කර ලිය හැක්‌කේ සංඥවන් සහිත සලායතන ක්‍රියාකාරිත්වය තුළය. සලායතන නිරෝධයේ 'ලෝක නිරෝධය හේතු යුක්‌තය. රූපයේ යථාර්ථය අනිත්‍ය බව යථාවත්ව අවබෝධ කටයුතුය. රූප සංඥ නොවීමට එහි ශූන්‍යත්වය අවබෝධ කටයුතුය. ශූන්‍යතාවයේ අවබෝධය ප්‍රඥවට ලැබෙන්නේ විනිවිද හෙවත් විදර්ශනා ප්‍රඥවට සම්බන්ධ වීමෙනි. එය සම්මාඤාණ නම් වේ. ඒ සමගම සම්මා විමුක්‌තියේදී දුටු රූපයක්‌වත්, දුටුවෙක්‌වත් නොමැත. ඉන්ද්‍රිය ගෝචර නොවන තැන, සංඥ විරහිත බවේදි රූපයේ ඇලීම ගැටීම හෙවත් ආශ්වාද ආදීනව ප්‍රපංචනය නොවේ. මේ ශූන්‍යතා දර්ශනයේ වැදගත්ම සන්ධිස්‌ථානයයි. එහිදී එනම් අනිත්‍යතාවය විදසුන් නුවණින් යථාවත් විටදී රූපයේ ශූන්‍යත්වය නිසා දකින දැනෙන, විඳින රූපයක්‌ (දිට්‌ඨ - සුත - මුත) නැත. ඉන්ද්‍රිය ශූන්‍යතාවය නිසා දකින කෙනෙක් නැත. රූප සංඥ මනසේ ව්‍යාප්ත නොවන 'අමනසිකාරය' නම් වූ අවස්‌ථාව ප්‍රකට වේ.
මහාමුනි නම් වන්නේ සම්මා සම්බුදුවරුන් වහන්සේලාය. මුනි හෙවත් මෞන යනු නිහඬ බවයි. හඬ තැලීම නැත. දොඩමලු නැත. චින්තකයෝ යනු මුනි වීමට පෙරාතුව දැකිය හැකි උතුමෝය. බාහිර ලෝකයේ සත්‍ය නැත. බාහිර ලෝකය හෙවත් සම්මුති ලෝකය පදනම් කරගෙන සත්‍ය සෙවීම ඵල රහිතය. මොකද? ඒ තුළ සත්‍ය නැති නිසාය. ඇත්තේ අසත්‍යය යෑයි. සත්‍ය තුළ මම නැත. මම යනු සිහිනයක්‌ පමණි. නිවන විමුක්‌තිය, මුනිබව, නිහඬ බව, සිතුවිලි තවලම මත ජනිත නොවේ. නිවන දොඩමලු මනසේ නැත.
පුහුදුන් සමාජය යනු කපටිකම, වංකකම, අමනෝඥකම ඉහවහා ගිය ස්‌ථානයකි. ඔබ මා එහි ජීවත් වේ.මුදු භෞතික ලෝකයම මායාවක්‌ බව ශාක්‍ය මුනීන්ද්‍රයාණන් වහන්සේ පෙන්වා දෙති. එසේ නම් මායාකාරී ලෝකයක ජීවත්වනවා යනු ජීවිත පැවැත්ම යනු වංක කමින්, කපටිකමින් කාලය මැරීමයි. ඔබට ශ්‍රේෂ්ඨයෙක්‌ වෙන්න උතුමෙක්‌ වෙන්න කියා සමාජය විසින් ඔබට බලකරනවා. ඇත්ත හේතුව කුමක්‌ද? ඔබ අධමයෙක්‌ නිසා. ඔබ ගුණමකුවකු නිසා. එසේ නම් ඔබ කළ යුත්තේ වංකකම, කපටිකම තවත් කරපින්නා නොගෙන ස්‌වභාව ධර්මයට අනුගතවීමයි. බුද්ධියෙන් අවදිවීමයි. අහංකාරකම නැති කිරීමයි. අහං යනු මම යන්නයි. මේ ස්‌වභාවය ධර්මයට නැති 'මමෙක්‌' පනවාගෙන කර්ම කරනවා. කළ යුත්තේ..? කිසිම දෙයක්‌ කරන්න එපාෘ ස්‌වභාව ධර්මයේ ජීවිතයට ගලා යැමට ඉඩ දෙන්න. 'නිරහංකාර' උතුමෝ රහතන් වහන්සේය. උතුමෝ අහං නැති කර ඇත. ඒ නිසා කර්ම කරන්නේ නැත. ක්‍රියාත්මක භාවයක්‌ පමණි. ස්‌වභාව ධර්මයේ ස්‌වභාවයක්‌ම පමණි. ඒ ආධ්‍යාත්මයෙන් අවදිවීමයි. මනසින් අවදිවීම නොවේ.
ධර්මය ප්‍රගුණ කිරීම නොව කළ යුත්තේ 'සත්‍ය' හෙවත් ඇත්ත හඳුනා ගැනීමයි. එයිය වැදගත්. අප ස්‌වභාවධර්මයේ යථාර්ථය නොදැන උපත,මරණය, දුක-සැප, හොඳ-නරක, මම-ඔබ පනවා ගැනීම් කරයි. මේ පනවා ගැනීම් මහා මුනි වත' තුළ නැත. මානසික නිර්මාණ, මවාපෑම්වලින් ගහනය. ඒවා ව්‍යාප්තයෙන් පුහු ආටෝපයෙන් සන්නද්ධය. ප්‍රබල නිහඬබව යනු 'මුනිවතය'. 'මුනිවත' තුළ මනදොළ නැත. දොඩමළු බවද නැත.
ශාන්තිනායකයාණන් වහන්සේ තම ශ්‍රාවකයාට ආමන්ත්‍රණය කරන්නේ 'අමනසිකාරය' නම්වූ යථාභූත ඥන දර්ශනය වෙත සම්ප්‍රාප්ත වීමටය. එය සම්මාඤාණ, සම්මා විමුක්‌තියයි. මනසින් අවදිවීම නොව ප්‍රඥාවෙන් අවදිවීමයි. මුනි වීමට හෙවත් උත්තම නිහඬ බවට පත්වීමට ආයාසයකින් තොර කෘත්‍රිමව හෝ උත්සාහයෙන් කළ නොහැක. ස්‌වභාවධර්මයට අනුගත වීමයි.
සියල්ල කරන්න
කිසිවක්‌ නොකරන්න
'සියල්ල කරන්න' යනු ස්‌වභාවධර්මයේ ස්‌වභාවයයි. ඒ රහත් උතුමන්ගේ ස්‌වභාවයයි. ස්‌වභාවධර්මයේ ක්‍රියාත්මක භාවයයි. කරන්නෙක්‌, විඳින්නෙක්‌ නොමැති තැනය. මෙහි කිසිවක්‌ ඇති තැන 'මම' නම් මායාව ක්‍රියාත්මකයි. මම ඇත්නම් කර්ම බවට පත්වේ. මම පනවා ගැනීමමයි කිසිවක්‌ බව ප්‍රකට වන්නේ.
'දිට්‌ඨේ දිට්‌ඨ මත්තං' දැක්‌කා පමණි. දකින්න කෙනෙක් නැත. ස්‌වභාව ධර්මයේ ස්‌වභාවයයි. 'සුතේ සුත මත්තං' ඇසුණා පමණි. අහන්න කෙනෙක් පුද්ගලයෙක්‌ පැනවීමට කිසිම හේතු සාධක නැත. සතා පුද්ගලයා මම කියා ප්‍රඥප්ති පනවා සම්මුති දී ඇති ස්‌ථානය පංච උපාදානස්‌කන්ධයක්‌ පමණි. මෙහි ශාන්ති නායක දර්ශනය වන්නේ අමනසිකාරය නම් වූ මුනි බවේ ප්‍රතිමූර්තියයි. යථාර්ථයයි.
අනිස්‌සිතො ච විහරති
න ච කිංචි ලෝකේ උපාදියති'
ඇසුරක්‌, නිශ්ශ්‍රිත බවක්‌, දැඩිව ගත් බවක්‌, නැඹුරු වීමක්‌, වුවමනාවක්‌, ඕනෑකමක්‌, කෑදරකමක්‌ නොමැති තැන 'නිසොල්මනයි'. මන සෙලවීම ක්‍රියාත්මකවීම මනසිකාරය නොවීමයි. මනසිකාරය බලාත්මක වුනොත් ඉතිරි නාම ධර්ම එනම් ඵස්‌ස, වේදනා, සංඥ, ෙච්තනා ක්‍රියාත්මක වී ලෝකය හෙවත් හිත බල ගැන්වේ. හෙවත් හටගනී. අවධි බව යනු මානසික ක්‍රියාකාරිත්වය අත්හිටුවීමයි. අමනසිකාරය යනු ලෝකෝත්තර තත්ත්වය හෙවත් ලෝක ධර්මයන්ගේ ඉකුත්වීම 'බුද්ධ මනසයි'. නිහඬ බවයි. මහා මුනි වතයි.
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤
